مقدمه
انتخاب ژئوگرید مناسب در پروژههای مهندسی عمران نقشی کلیدی در افزایش پایداری سازه، طول عمر مفید و بهبود بهرهوری اقتصادی ایفا میکند. ژئوگریدهای پلیاستر (PET) و پلیپروپیلن (PP) به دلیل ویژگیهای متمایز و کاربرد گسترده، از پرکاربردترین انواع ژئوگریدها هستند. تفاوتهای اصلی این دو نوع ژئوگرید از روش تولید آنها ناشی میشود: ژئوگریدهای PET معمولاً از طریق بافتن نخهای پرقدرت پلیاستر تولید میشوند که ساختاری انعطافپذیر و شبیه به پارچه ایجاد میکند، درحالیکه ژئوگریدهای PP اغلب با روش اکستروژن، کشش یا جوش نوارها ساخته میشوند که منجر به شبکهای سختتر و محکمتر میشود. این تفاوتهای ساختاری بر خواص مکانیکی، سهولت نصب، دوام شیمیایی و قفلوبست با خاک تأثیر میگذارند. در این مقاله، با مقایسه جامع و مبتنی بر دادههای علمی، ویژگیهای این دو نوع ژئوگرید بررسی میشود تا مهندسان بتوانند انتخابی هوشمندانه برای پروژههای خود داشته باشند.
سهولت اجرا و نصب
ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) و پلیاستر (PET) هر دو از مصالح پرکاربرد در مهندسی ژئوتکنیک هستند، اما از نظر سهولت اجرا و نصب تفاوتهای قابلتوجهی دارند که ناشی از روش تولید و ویژگیهای ساختاری آنهاست. ژئوگریدهای PET معمولاً از طریق بافتن نخهای پرقدرت پلیاستر ساخته میشوند و اغلب با روکشهایی مثل PVC پوشانده میشوند. این فرایند باعث میشود ساختاری شبیه به پارچه با انعطافپذیری بالا به وجود بیاید. مدول الاستیسیته پلیاستر بین ۲.۷۶ تا ۴.۱۴ گیگاپاسکال است که نشاندهنده سختی بیشتر نخهای PET است، اما ساختار بافتهشده باعث میشود ژئوگرید نهایی انعطافپذیر و شکلپذیر باشد. این انعطافپذیری باعث میشود رولهای PET بهراحتی در محل پروژه باز شوند و نصب آنها سریع و ساده باشد. همچنین، این ژئوگریدها بهخوبی با بلوکهای خاک مسلح در دیوارها و کولههای پل اتصال پیدا میکنند و پیوندی قوی و مطمئن ایجاد میکنند که کارایی سازه را افزایش میدهد (Al-Barqawi et al., 2021).
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) معمولاً از طریق فرایند اکستروژن و پانچ یا جوش نوارها تولید میشوند که منجر به ایجاد ساختاری شبکهای و سخت میشود. مدول الاستیسیته این ژئوگریدها بین ۱.۱۴ تا ۱.۵۵ گیگاپاسکال است که نسبت به PET پایینتر است. این مقدار ممکن است این تصور را ایجاد کند که PP انعطافپذیرتر است، اما روش تولید آن، که شامل جوش دادن نوارها یا کشیدن ورقهای اکسترودشده است، باعث میشود ژئوگرید نهایی سختی بیشتری داشته باشد. این سختی و اثر حافظه (تمایل به بازگشت به حالت اولیه) باعث میشود رولهای PP انعطافپذیری کمتری داشته باشند و باز کردن و نصب آنها در مقایسه با PET دشوارتر باشد. علاوه بر این، اتصال ژئوگریدهای PP به بلوکهای خاک مسلح چالشبرانگیزتر است و ممکن است به تلاش و دقت بیشتری نیاز داشته باشد(Al-Barqawi et al., 2021).
به طور خلاصه، ژئوگریدهای PET به دلیل انعطافپذیری بالاتر، نصب آسانتر و اتصال بهتر با بلوکهای خاک مسلح، در پروژههایی که سهولت اجرا اهمیت دارد، برتری دارند. در مقابل، ژئوگریدهای PP به دلیل ساختار سختتر و اثر حافظه، ممکن است در نصب چالشهایی ایجاد کنند، اما همچنان در کاربردهای خاص خود مؤثر هستند. انتخاب بین این دو نوع ژئوگرید به نیازهای پروژه و شرایط محیطی بستگی دارد.
دوام و مقاومت شیمیایی
ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) و پلیاستر (PET) از نظر دوام و مقاومت شیمیایی در برابر عوامل محیطی مانند ویژگیهای شیمیایی خاک، دما و تابش فرابنفش رفتار متفاوتی از خود نشان میدهند که این تفاوتها تأثیر مستقیمی بر عملکرد بلندمدت آنها در پروژههای ژئوتکنیکی دارد.
ژئوگریدهای پلیاستر (PET) در برابر تجزیه هیدرولیز حساسیت دارند. این پدیده زمانی رخ میدهد که مولکولهای آب در شرایط خاص، مانند محیطهای اسیدی، قلیایی یا دماهای بالا، با زنجیرههای پلیمری PET واکنش میدهند و باعث شکستهشدن این زنجیرهها، کاهش جرم مولکولی و در نتیجه افت خواص مکانیکی و تغییرات ساختاری ماده میشوند. بهویژه در محیطهای قلیایی با pH بالا (بیش از ۹)، PET ممکن است دچار پیری هیدرولیز شود که به کاهش مقاومت بلندمدت منجر میشود(van Schoors, 2007). به همین دلیل، استفاده از ژئوگریدهای PET در پروژههایی با خاکریزهای قلیایی یا در تماس با مواد سیمانی، مانند بتن، نیازمند ارزیابی دقیق است تا از دوام کافی اطمینان حاصل شود. بااینحال، در محیطهای با pH خنثی تا کمی اسیدی، ژئوگریدهای PET با ویژگیهای فیزیکی-شیمیایی مناسب عملکرد رضایتبخشی دارند و دوام قابلقبولی ارائه میدهند.
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) مقاومت شیمیایی بهتری در برابر محیطهای اسیدی و قلیایی از خود نشان میدهند. الیاف PP به دلیل پایداری شیمیایی بالا، بهویژه در برابر شرایط تهاجمی محیطی، اغلب بهعنوان جزء مقاوم در ژئوکامپوزیتها استفاده میشوند(Chen et al., 2013). این ماده در برابر اثرات تخریبی دما و تابش فرابنفش نیز مقاومت نسبتاً خوبی دارد، هرچند این عوامل میتوانند در طولانیمدت بر عملکرد آن اثر بگذارند. این ویژگیها باعث میشوند PP گزینهای مناسب برای محیطهایی با شرایط شیمیایی چالشبرانگیز باشد.
بهطورکلی، ژئوگریدهای پلیپروپیلن به دلیل مقاومت بالاتر در برابر محیطهای شیمیایی تهاجمی، بهویژه در شرایط اسیدی و قلیایی، برتری دارند. در مقابل، ژئوگریدهای پلیاستر در محیطهای خنثی تا کمی اسیدی عملکرد خوبی دارند، اما در شرایط قلیایی یا در حضور رطوبت و دمای بالا نیازمند بررسی دقیقتر هستند تا از دوام بلندمدت آنها اطمینان حاصل شود. انتخاب بین این دو نوع ژئوگرید به شرایط محیطی پروژه و نیازهای طراحی بستگی دارد.
جدول۱: حدود پیشنهادی ویژگیهای الکتروشیمیایی خاکریزهای مسلحشده با تقویتکنندههای ژئوسنتتیک (Elias et al., 2009)
اندازه چشمه و قفلوبست ژئوگریدها با خاک
اندازه چشمه و قفلوبست ژئوگریدها با خاک به هندسه و ویژگیهای مواد بهکاررفته در ساخت آنها بستگی دارد. خواص مکانیکی ژئوگریدها بهشدت تحتتأثیر هندسه شبکه، شامل اندازه چشمه (Aperture size)، درصد مساحت چشمه (Percentage open area- POA) و ضخامت آنها قرار دارد. اندازه چشمه باید بهگونهای باشد که مصالح دانهای و خاک بتوانند بهراحتی درون شبکه نفوذ کرده و با آن درگیر شوند. این درگیری بین ژئوگرید و خاک اطراف، رفتار مرکب لازم، برای پایدارسازی خاک را فراهم میکند و به توزیع مناسب بار و افزایش مقاومت برشی کمک میکند. بهطورکلی، درصد مساحت چشمه ژئوگریدها حدود ۵۰٪ است که تعادل مناسبی بین نفوذ خاک و حفظ ساختار شبکه ایجاد میکند(Al-Barqawi et al., 2021).
ژئوگریدهای پلیاستر (PET) که اغلب با ساختار بافتهشده تولید میشوند، معمولاً چشمه کوچکتری دارند. این ویژگی آنها را برای استفاده در خاکهای ریزدانه مانند رسوبات، شنها و رسها بهینه میکند. چشمه کوچکتر PET باعث افزایش قفلشدگی ذرات خاک میشود که مقاومت برشی و توزیع بار را بهبود میبخشد. این هندسه بهویژه در خاکهای چسبنده عملکرد خوبی دارد، زیرا مقاومت غیرفعال (Passive) نوارهای عرضی را به حداکثر میرساند و عملکرد کششی ژئوگرید را در این نوع خاکها تقویت میکند.(Al-Barqawi et al., 2021)
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) که معمولاً از طریق اکستروژن یا جوش نوارها به یکدیگر تولید میشوند، دارای چشمه بزرگتر (در محدوده ۳۳ تا ۶۰ میلیمتر) هستند. این چشمه بزرگتر قفلوبست بهتری با مصالح درشتدانه مانند سنگریزهها فراهم میکنند و تثبیت مکانیکی را از طریق محصورسازی و کاهش شیارشدگی در لایههای بدون مواد چسبنده تقویت میکنند. با این حال، در خاکهای ریزدانه، چشمه بزرگتر PP ممکن است به قفلشدگی ناکافی منجر شوند، مگر اینکه با ژئوتکستایل ترکیب شوند تا عملکرد بهتری ارائه دهند(Al-Barqawi et al., 2021).
به طور خلاصه، ژئوگریدهای PET به دلیل چشمه کوچکتر برای خاکهای ریزدانه مناسبتر هستند و قفلشدگی و مقاومت برشی بالایی ارائه میدهند، درحالیکه ژئوگریدهای PP با چشمه بزرگتر برای خاکهای درشتدانه ایدهآل هستند و تثبیت مکانیکی را بهبود میبخشند. انتخاب نوع ژئوگرید به نوع خاک و نیازهای پروژه بستگی دارد.
حملونقل و لجستیک ژئوگریدهای PP و PET
ژئوگریدهای پلیاستر (PET) و پلیپروپیلن (PP) از نظر حملونقل و لجستیک ویژگیهای متفاوتی دارند که بر کارایی و هزینههای مرتبط با جابهجایی آنها تأثیر میگذارد. ژئوگریدهای PET با چگالی بالاتر (۱.۳۸ گرم بر سانتیمتر مکعب) امکان بستهبندی فشردهتر را فراهم میکنند. این ویژگی باعث میشود رولهای PET بهصورت کارآمدتری در کانتینرها یا کامیونها جای بگیرند و حجم موردنیاز برای حمل تا ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یابد. این کاهش حجم، هزینههای لجستیکی را، بهویژه در پروژههای بینالمللی، بهطور قابلتوجهی پایین میآورد. علاوه بر این، انعطافپذیری بالای ژئوگریدهای PET باعث میشود در برابر آسیبهای ناشی از جابهجایی و حملونقل مقاومتر باشند و احتمال تغییر شکل یا خرابی در حین انتقال به حداقل برسد.
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) با چگالی پایینتر (۰.۹۲ تا ۰.۹۸۵ گرم بر سانتیمتر مکعب) وزن سبکتری دارند که میتواند مزیت لجستیکی باشد. بااینحال، سختی ذاتی و اثر حافظه این ژئوگریدها باعث میشود رولهای آنها حجیمتر شوند. این ویژگی نیاز به فضای بیشتر برای حمل را افزایش میدهد و میتواند هزینههای لجستیکی را بالا ببرد. همچنین، سختی PP ممکن است خطر تغییر شکل یا آسیبدیدگی رولها را در مسیرهای طولانی یا شرایط حمل نامناسب افزایش دهد.
به طور خلاصه، ژئوگریدهای PET به دلیل چگالی بالاتر و انعطافپذیری بیشتر، بستهبندی فشردهتر و حملونقل کارآمدتری ارائه میدهند که هزینهها و آسیبهای لجستیکی را کاهش میدهد. در مقابل، ژئوگریدهای PP، هرچند سبکتر هستند، به دلیل رولهای حجیمتر و سختی بیشتر، چالشهای لجستیکی بیشتری دارند. انتخاب بین این دو نوع ژئوگرید به الزامات پروژه و شرایط حملونقل بستگی دارد.
خزش و کرنش در ژئوگریدهای PET و PP
خزش (Creep) در ژئوگریدهاطبق استاندارد ASTM D5262، افزایش زمانوابستهی کرنش یک ماده تحت بار ثابت و شرایط محیطی پایدار است. این پدیده میتواند در اثر بارگذاری بلندمدت منجر به کاهش ظرفیت باربری مؤثر و در مواردی نهایتاً به گسیختگی خزشی منجر شود. ژئوگریدهای پلیاستر (PET) و پلیپروپیلن (PP) از نظر رفتار خزش و کرنش تفاوتهای مهمی دارند که انتخاب آنها را برای کاربردهای مهندسی تحتتأثیر قرار میدهد.ژئوگریدهای پلیاستر (PET) به دلیل دمای انتقال شیشهای بالاتر (۷۰–۸۰ درجه سانتیگراد)، که نقطهای است که ماده از حالت سخت به حالت لاستیکی تغییر رفتار میدهد، مقاومت بسیار بهتری دربرابر خزش نشان میدهند. PET معمولاً فقط مراحل اولیه (تغییر شکل سریع اولیه که بهمرور کاهش مییابد) و در مرحله سوم (افزایش سریع تغییر شکل تا پارگی) خزش را تجربه میکند و مرحله ثانویه (تغییر شکل مداوم با نرخ ثابت) در آن تقریباً وجود ندارد. این ویژگی باعث میشود PET پایداری ابعادی بهتری در برابر بارهای طولانیمدت داشته باشد. علاوه بر این، PET کرنش جانبی کمتری دارد، یعنی هنگام کشش، عرض و ضخامت آن کمتر کاهش مییابد. استحکام کششی و سختی PET در نرخهای مختلف کرنش (سرعت کشش) پایدارتر است و زوال تنش (Stress Relaxation)، یعنی کاهش تنش تحت بار ثابت، در آن تنها حدود ۳۰٪ از بار اولیه است. این بدان معناست که PET توانایی بیشتری در حفظ تنش اولیه در برابر بارهای طولانیمدت دارد. این ویژگی PET را برای پروژههایی با بارهای سنگین و بلندمدت، مانند دیوارهای حائل یا تقویت خاک در جادهها و سدها، بهویژه در شرایط سخت محیطی، ایدهآل میکند. PET همچنین در کرنشهای بالاتر (۱۰–۱۲%) به پیک مقاومتی خود میرسد که برای کاربردهایی با نیاز به تحمل کرنش زیاد مناسب است(Yeo & Hsuan, 2010)
جدول۲: دامنههای معمول ضریب کاهش خزش (RFCR) بر حسب نوع پلیمر((Elias et al., 2009))
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) به دلیل رفتار ویسکوزتر، هر سه مرحله خزش (اولیه، ثانویه و مرحله سوم خزش) را تجربه میکنند. در مرحله ثانویه، PP با نرخ ثابت به تغییر شکل ادامه میدهد که باعث کاهش پایداری بلندمدت آن میشود. PP کرنش جانبی بیشتری دارد، یعنی سطح مقطع آن هنگام کشش بیشتر کاهش مییابد و استحکام و سختی آن به نرخ کرنش وابسته است، بهطوریکه با افزایش سرعت کشش بهبود مییابد. زوال تنش در PP تا ۵۰٪ از بار اولیه میرسد، به این معنی که نیروی داخلی آن در طول زمان کاهش بیشتری پیدا میکند و توانایی کمتری در حفظ تنش اولیه دارد. PP در کرنشهای پایینتر (حدود ۵%) به مقاومت نهایی خود میرسد که آن را برای کاربردهایی مانند زیرسازیها که نیاز به مقاومت سریع دارند، مناسبتر میکند. بااینحال، PP به دلیل صلبیت بیشتر و هزینه کمتر، برای پروژههای کوتاهمدت یا با بارگذاری سبکتر مناسب است، هرچند ممکن است در برابر اشعه UV یا دماهای بالا نیاز به محافظت اضافی داشته باشد(Yeo & Hsuan, 2010)
به طور خلاصه، ژئوگریدهای PET به دلیل مقاومت بالاتر در برابر خزش، کرنش جانبی کمتر، پایداری در دماهای بالا، مقاومت بهتر در برابر UV و زوال تنش کمتر، برای پروژههای سنگین و بلندمدت مانند دیوارهای حائل، جادهها یا سدسازی در شرایط سخت محیطی مناسبتر هستند. در مقابل، PP به دلیل هزینه کمتر و صلبیت بیشتر برای پروژههای کوتاهمدت یا با بارگذاری سبکتر گزینه بهتری است، اما پایداری کمتری در برابر خزش و زوال تنش بالاتر دارد. انتخاب بین این دو به نیازهای پروژه، شرایط محیطی و بودجه بستگی دارد(Al-Barqawi et al., 2021; Yeo & Hsuan, 2010)
مقاومت جانکشن در ژئوگریدهای PET و PP
مقاومت اتصال (Junction Strength) یکی از عوامل کلیدی در عملکرد ژئوگریدها محسوب میشود، زیرا نقاط اتصال (جانکشنها) محلهایی هستند که تنشها در آنها متمرکز میشوند و ممکن است به دلیل تفاوت ضخامت با نوارها (Ribs)، گسیختگی از این نقاط آغاز شود. این ویژگی در کاربردهایی که ژئوگرید تحت بارهای چندجهته قرار میگیرد، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
ژئوگریدهای پلیاستر (PET) با ساختار بافتهشده (knitted & woven) مقاومت جانکشن بالاتری ارائه میدهند. فرآیند بافت دقیق این ژئوگریدها، انتقال بار بین نوارها را بهبود میبخشد و از جدایی نوارها تحت تنش جلوگیری میکند. این درهمتنیدگی دقیق نخها، توزیع تنش را بهطور مؤثری یکنواخت کرده و از تمرکز تنش در نقاط اتصال میکاهد. این خاصیت، پایداری سازهای ژئوگرید را افزایش میدهد، بهویژه در کاربردهایی که بارهای چندجهته (multi-directional) رایج هستند، مانند پایدارسازی دیوارهای حائل یا سازههای تحت تنشهای پیچیده. چنین ساختاری، عملکرد شبههمسانگرد (quasi-isotropic) را تا حدی تضمین میکند، به این معنا که ژئوگرید میتواند در برابر بارهای خارج از محور (off-axis) مقاومت کند و از تغییر شکل یا گسیختگی زودهنگام جلوگیری کند. این مزیت برای پروژههای نیازمند پایداری بالا بسیار حیاتی است.
در مقابل، ژئوگریدهای پلیپروپیلن (PP) که معمولاً از طریق اکستروژن یا جوش تولید میشوند، ممکن است به دلیل ساختار جوش شده یا پانچ شده، مقاومت جانکشن کمتری داشته باشند، بهویژه اگر فرایند تولید بهگونهای باشد که نقاط اتصال ضعیفتر از نوارها باشند. این امر میتواند در شرایط بارگذاری چندجهته یا در محیطهای پویا به کاهش عملکرد منجر شود.
به طور خلاصه، ژئوگریدهای PET بافتهشده به دلیل مقاومت جانکشن بالاتر و توزیع بهتر تنش، برای کاربردهایی که نیاز به پایداری سازهای بالا و مقاومت در برابر بارهای چندجهته دارند، مناسبتر هستند. انتخاب نوع ژئوگرید به نوع بارگذاری، هندسه پروژه و شرایط محیطی بستگی دارد(Al-Barqawi et al., 2021)
نتیجهگیری
ژئوگریدهای پلیاستر (PET) و پلیپروپیلن (PP) هر یک ویژگیهای منحصربهفردی دارند که آنها را برای کاربردهای خاص در پروژههای مهندسی ژئوتکنیک مناسب میسازد. ژئوگریدهای PET، با ساختار بافتهشده و انعطافپذیری بالا، نصب آسانتر و اتصال قویتر با نمای خاک مسلح ارائه میدهند و به دلیل چگالی بالاتر، بستهبندی فشردهتری دارند که هزینههای لجستیکی را کاهش میدهد. این ژئوگریدها به دلیل مقاومت بالای جانکشن و توزیع بهتر تنش، برای بارهای چندجهته و پروژههای پیچیده مناسب هستند. علاوه بر این، PET مقاومت بهتری در برابر خزش و زوال تنش کمتر (حدود ۳۰٪) دارد که آن را برای پروژههای بلندمدت با بارهای سنگین، مانند دیوارهای حائل و تقویت خاک در جادهها و سدها، ایدهآل میکند. بااینحال، حساسیت PET به تجزیه هیدرولیز در محیطهای قلیایی با pH بالا (بیش از ۹) نیازمند ارزیابی دقیق در پروژههایی با خاکریزهای قلیایی یا مواد سیمانی است
در مقابل، ژئوگریدهای PP به دلیل چگالی پایینتر، وزن سبکتری دارند و مقاومت شیمیایی بهتری در برابر محیطهای اسیدی و قلیایی ارائه میدهند که آنها را برای شرایط شیمیایی تهاجمی مناسبتر میکند. بااینحال، سختی ذاتی و اثر حافظه PP باعث میشود رولهای آن حجیمتر باشند و نصب آنها چالشبرانگیزتر شود همچنین به دلیل تجربه هر سه مرحله خزش و زوال تنش (Stress Relaxation) بالاتر (تا ۵۰٪)، پایداری کمتری در برابر بارهای طولانیمدت دارد و برای پروژههای کوتاهمدت یا با بارگذاری سبکتر مناسبتر است. اندازه چشمه بزرگتر PP (33–۶۰ میلیمتر) قفلوبست بهتری با خاکهای درشتدانه فراهم میکند، اما در خاکهای ریزدانه ممکن است به ترکیب با ژئوتکستایل نیاز داشته باشد.
بهطورکلی، انتخاب بین ژئوگریدهای PET و PP به عوامل متعددی از جمله نوع خاک، شرایط محیطی، نوع بارگذاری، مدتزمان پروژه و محدودیتهای بودجه بستگی دارد. PET برای پروژههای بلندمدت با خاکهای ریزدانه و نیاز به پایداری بالا در برابر بارهای چندجهته و خزش ترجیح داده میشود، درحالیکه PP برای پروژههای کوتاهمدت با خاکهای درشتدانه و محیطهای شیمیایی تهاجمی اقتصادیتر است. با ارزیابی دقیق این عوامل، مهندسان میتوانند انتخابی هوشمندانه برای بهبود پایداری سازه و بهرهوری اقتصادی پروژههای عمرانی داشته باشند.
منابع
Al-Barqawi, M., Aqel, R., Wayne, M., Titi, H., & Elhajjar, R. (2021). Polymer geogrids: A review of material, design and structure relationships. Materials, 14(16), 4745.
Chen, J. M., Lou, C. W., Lin, C. W., Hsing, W. H., & Lin, J. H. (2013). Manufacturing Technique and Property Evaluation of Polyester/Polypropylene Fasciated Yarn Used in Geogrids. Applied Mechanics and Materials, 365, 1161-1164.
Elias, V., Christopher, B. R., & Berg, R. R. (2009). Mechanically Stabilized Earth Walls and Reinforced Soil Slopes, Design and Construction Guidelines.
Mehrjardi, G. T., & Khazaei, M. (2017). Scale effect on the behaviour of geogrid-reinforced soil under repeated loads. Geotextiles and Geomembranes, 45(6), 603-615.
van Schoors, L. V. (2007). Vieillissement hydrolytique des géotextiles polyester (polyéthylène téréphtalate): Etat de l’art. Bulletin des laboratoires des ponts et chaussées(270-271), pp 133-154.
Yeo, S.-S., & Hsuan, Y. (2010). Evaluation of creep behavior of high density polyethylene and polyethylene-terephthalate geogrids. Geotextiles and Geomembranes, 28(5), 409-421.
