ورقه‌های ژئوممبران و ژئوتکستایل از پرکاربردترین محصولات ژئوسنتتیک هستند و با مواد مصنوعی پلیمری ساخته می‌شوند. این دو محصول از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی، ویژگی‌ها و نوع کاربرد با هم تفاوت دارند و در پروژه‌های گوناگونی به کار می‌روند؛ البته گاهی اوقات در برخی از پروژه‌های ساخت‌وساز، ژئوممبران و ژئوتکستایل به‌صورت ترکیبی و هم‌زمان نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله ابتدا قصد داریم به معرفی ویژگی‌ها و کاربردهای ژئوممبران و ژئوتکستایل بپردازیم؛ سپس تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل را به‌طور کامل بررسی کنیم.
ژئوممبران چیست؟
ژئوممبران (Geomembrane) یک نوع محصول ژئوسنتتیک است که با مواد پلیمری مانند پی‌وی‌سی (PVC) و پلی‌اتیلن (پلی‌وینیل‌کلراید) ساخته می‌شود. در پروژه‌های مختلف از این ورق نفوذناپذیر نسبتا نازک و بسیار مقاوم برای عایق‌بندی و جداسازی مایعات و گازها استفاده می‌کنند. ورق ژئوممبران با ضخامت‌های متنوعی تولید می‌شود و از بین ورق‌هایی با ضخامت ۰.۷۵ تا ۳ میلی‌متر ورق‌های ۱.۵ میلی‌متری کاربرد بیشتری دارند.
انواع مختلف این ورق‌های عایقی نفوذناپذیر باتوجه‌به جنس عبارت‌اند از:
- ورق ژئوممبران سنگین (HDPE)
- ورق ژئوممبران سبک (LLDPE)
- ورق ژئوممبران پلی‌وینیل‌کلراید (PVC)
- ورق ژئوممبران اتیلن پروپیلن داین مونومر (EPDM)
- ورق ژئوممبران پلی پروپیلن تقویتشده (RPP)
- ورق ژئوممبران تقویتشده پلی‌اتیلن (TRP)
- ورق ژئوممبران پلی‌اتیلن کلرو سولفاته (CPE)
قبل از بررسی فرق ژئوممبران با ژئوتکستایل بهتر است ویژگی‌ها و کاربردهای ژئوممبران را مورد بحث قرار دهیم.
ویژگی‌های ژئوممبران
از مهم‌ترین ویژگی‌های ژئوممبران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفوذناپذیری بسیار بالا
- مقاومت در مقابل اسید و باز
- مقاومت در برابر مواد شیمیایی و اشعه ماورابنفش
- استحکام و مقاومت در مقابل سوراخ‌شدن و پاره‌شدن
- ماندگاری بسیار بالا
- انعطاف‌پذیری بالا حتی در دماهای بالا
- مقاومت حرارتی بالا
- مقاومت در برابر ضربه‌های احتمالی
- مقاومت در آب با دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد
- تحمل کششی زیاد
- داشتن قابلیت تعمیر
- نصب سریع و راحت
- مقاومت بالا در برابر حوادثی مانند آتش‌سوزی، زلزله و نشت زمین
- بالابودن عمر مفید
- پایین‌بودن هزینه خرید و نصب نسبت به مواد دیگر
- کم‌بودن اثرات زیست‌محیطی
- پایداری بالا در دماهای پایین و بالا بدون تغییر ماهیت
- عدم جذب خزه و جلبک درصورت استفاده در استخر
کاربرد های ژئوممبران
آشنایی با کاربردهای ژئوممبران به شما کمک می‌کند که درک بهتری از تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل داشته باشید؛ مهم‌ترین کاربردهای انواع مختلف این محصول عبارت‌اند از:
- کاربرد در ساخت سدها و تالاب‌ها برای جلوگیری از نفوذ آب به خاک
- کاربرد در ساختمان‌ها و سازه‌های زیرزمینی برای جلوگیری از نفوذ آب به داخل سازه
- کاربرد در محافظت از آب‌وخاک برای حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از نفوذ مواد آلوده به آب‌وخاک
- کاربرد در صنعت تصفیه فاضلاب و جداسازی مواد آلوده و ذرات جامد از آب
- کاربرد در صنعت کشاورزی برای حفظ آب در خاک و کنترل رطوبت، ساخت استخرهای آب شیرین ، کشت گلخانه‌ای و کشت هیدروپونیک و ساخت کانال‌های آب‌رسانی
- کاربرد در صنعت ساخت‌وساز برای ساخت راه‌آهن، فرودگاه، پارکینگ، تونل، سد، تأسیسات آبی و دفن کابل و لوله در زیر زمین
- کاربرد در صنعت معدن برای بازیافت فاضلاب معدنی، جداکردن خاک و سنگ، محافظت از دپوهای زباله، جداسازی زباله‌های مایع و جامد، جلوگیری از آلودگی رودخانه‌ها و منابع آب زیرزمینی با فلزات سنگین
- کاربرد در صنایع نفت و گاز برای جلوگیری از نشت نفت و گاز به هوا و زمین، ساخت تانکر نگهداری نفت و گاز، محافظت از خطوط لوله و کابل، جمع‌آوری متان از مخازن نفتی
- کاربرد در صنعت پتروشیمی برای عایق‌بندی مخازن و حوضچه‌های پساپ صنعتی
- کاربرد در صنایع ساختمان‌سازی برای آب‌بندی سقف ساختمان‌های مسکونی و جلوگیری از نفوذ آب در فونداسیون
- و غیره
ژئوتکستایل چیست؟
ژئوتکستایل (Geotextile) نوع دیگری از محصولات ژئوسنتتیک است که با استفاده از مواد و الیاف مصنوعی مانند پلی‌پروپیلن و پلی‌استر تولید می‌شود. این منسوجات یا پارچه‌های نفوذپذیر مصنوعی که با نام نمدصنعتی نیز شناخته می‌شوند، برای جداسازی، فیلتر کردن، تقویت، محافظت یا تخلیه مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای درک تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل بهتر است با انواع ژئوتکستایل نیز به‌خوبی آشنا شوید.
این محصول دارای چهار نوع مختلف به به‌نام‌های بافتهشده، نبافته، بافتنی و کامپوزیتی است. ژئوتکستایل بافتهشده حاصل بافتن رشته‌هایی از الیاف مصنوعی به یکدیگر است و استحکام و دوام بسیار بالایی دارد. ژئوتکستایل نبافته محصولی است که در آن الیاف مصنوعی را با روش‌هایی مانند حرارت‌دادن، تحت‌فشار قراردادن یا استفاده از چسب‌های شیمیایی به‌هم متصل کرده‌اند.
ژئوتکستایل بافتنی از به‌هم پیوستن حلقه‌هایی از الیاف مصنوعی تشکیل می‌شود. تکنیک تولید این پارچه مصنوعی همان تکنیکی است که برای بافتن کاموا استفاده می‌کنیم. نوع دیگری از ژئوتکستایل نیز وجود دارد که از ترکیب دو یا چند نوع این محصول تولید می‌شود و آن را با نام ژئوتکستایل کامپوزیتی می‌شناسند.
ویژگی های ژئوتکستایل
آشنایی با ویژگی‌های ژئوتکستایل نیز در درک بهتر تفاوت ژئوممبران با ژئوتکستایل تأثیر به‌سزایی دارد. در ادامه این با مهم‌ترین ویژگی‌های انواع مختلف ژئوتکستایل آشنا خواهید شد:
- مقاومت بالا در مقابل اشعه ماورا بنفش
- مقاومت در مقابل مواد شیمیایی
- طول عمر و ماندگاری بالا
- نصب و نگهداری راحت
- تراکم‌پذیری بالا
- مقاومت در مقابل سایش
- مقاومت در برابر هرگونه آسیب و پوسیدگی
- داشتن خاصیت ارتجاعی
- داشتن خاصیت هیدرولیکی
- انسجام بسیار بالا
- داشتن خاصیت طولی و کشسانی یکسان
- مقاومت در برابر پاره‌شدن و سوراخ‌شدن
کاربرد های ژئوتکستایل
ژئوتکستایل نیز مانند ژئوممبران کاربردهای متنوعی دارد. آشنایی با کاربردهای این محصول ژئوسنتتیک نیز به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید فرق ژئوممبران با ژئوتکستایل را بهتر درک کنید. مهم‌ترین کاربردهای انواع ژئوتکستایل عبارت‌اند از:
- کاربرد در صنعت ساختمان و حوزه مهندسی عمران برای زهکشی و حفظ پایداری خاک، محافظت از خاک و افزایش مقاومت کششی خاک‌های سست ریزدانه، تفکیک و جداسازی مصالح، مقاوم‌سازی خاک و فیلتراسیون و جلوگیری از عبور ذرات ریز خاک
- کاربرد در سیستم‌های محافظت و زهکشی برای استفاده در زیر چمن‌های مصنوعی و ساخت و اجرای روف‌گاردن
- کاربرد در ساخت سازه‌های ساحلی برای حفاظت از سواحل دریاها و رودخانه‌ها
- کاربرد در صنعت نفت و گاز و خطوط لوله برای استفاده در سیستم جمع‌آوری مایعات و گازها
- کاربرد در صنعت راهسازی برای زیرسازی خط‌آهن و مقاوم‌سازی روکش جاده‌های آسفالتی، احداث باند فرودگاه و ایزولاسیون تونل‌ها
- کاربرد در تثبیت شن‌های روان برای بیابان‌زدایی
- کاربرد در صنعت کشاورزی برای ساخت استخرهای کشاورزی
تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل
در بخش‌های قبلی مقاله ویژگی‌ها و کاربردهای ژئوممبران و ژئوتکستایل به‌عنوان دو مورد از پرکاربردترین محصولات ژئوسنتتیک را مورد بررسی قرار دادیم. در این بخش به مقایسه ژئوممبران و ژئوتکستایل می‌پردازیم تا درک عمیق‌تری نسبت به تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل نیز داشته باشید.
تفاوت در مواد اولیه
یکی از تفاوت‌های مهمی که بین ژئوممبران و ژئوتکستایل وجود دارد، این است که مواد اولیه‌ای که برای تولید این دو محصول مورداستفاده قرار می‌گیرد، با هم متفاوت هستند. برای ساخت ژئوممبران از پلیمرهای مانند پی‌وی‌سیک پلی‌اتیلن با چگالی پایین یا بالا استفاده می‌کنند؛ اما مواد اولیه به‌کاررفته در تولید ژئوتکستایل عبارت‌اند از:
- الیاف مصنوعی مانند پلی‌پروپیلن
- پلی‌استر
- نایلون
- اکریلیک و غیره
تفاوت در نفوذپذیری
تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل در نفوذپذیری آن‌ها در مقابل آب کاملاً واضح است. ژئوممبران در آب نفوذناپذیر یا غیرقابل نفوذ است؛ اما ژئوتکستایل در آب قابلیت نفوذپذیری دارد.
تفاوت در برنامه‌های کاربردی
این دو محصول از لحاظ برنامه‌های کاربردی نیز با هم متفاوت هستند. جداسازی، جلوگیری از نشت و ترک، زهکشی سطح آب، تقویت، نفوذناپذیری بسیار بالا، پایین‌بودن هزینه نصب و غیره از مهم‌ترین برنامه‌های کاربردی ژئوممبران محسوب می‌شود. از برنامه‌های کاربردی مهم ژئوتکستایل نیز می‌توان به جداسازی، فیلترکردن، تقویت، محافظت، تخلیه، تراکم‌پذیری بالا، انسجام بالا، خاصیت ارتجاعی و غیره اشاره کرد. به‌طور کلی ژئوممبران برای جلوگیری از نشت و افزایش استحکام و ژئوتکستایل برای زهکشی و مقاوم‌سازی کاربرد دارد.
تفاوت در خصوصیات فیزیکی
ازیاد طول زیاد، مقاومت در برابر خوردگی، حرارت پایین، سرما، ضدنشت بودن، نفوذپاپذیری و وزن مخصوص کم از مهم‌ترین خصوصیات فیزیکی ژئوممبران به‌شمار می‌روند. از خصوصیات فیزیکی مهم ژئوتکستایل نیز می‌توان مواردی مانند استحکام کششی بالا، وزن پایین، نفوذپذیری، مقاومت در دمای بسیار بالا یا پایین، ضد‌یخ بودن، عایق زهکشی استثنایی و مقاومت در برابر خوردگی را نام برد؛ البته با وجود تفاوت ژئوممبران با ژئوتکستایل از نظر خصوصیات فیزیکی این دو محصول در برخی از پروژه‌ها به‌صورت هم‌زمان استفاده می‌شوند.
تفاوت در نحوه به‌کارگیری و کاربرد
دیگر تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستال نحوه به‌گارگیری و کاربردهای متفاوت انواع مختلف این محصولات است. ژئوممبران بیشتر در پروژه‌های ساخت‌وسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با مهندسی سازه مرتبط هستند و از نفوذ آب به خاک جلوگیری می‌کند. ژئوتکستایل نیز در حوزه مهندسی عمران و صنعت ساختمان‌سازی، راهسازی، نفت‌وگاز، کشاورزی و با هدف زهشکی و مقاوم‌سازی کاربرد بیشتری دارد.
جمع‌بندی
در این مقاله ابتدا ویژگی‌ها و کاربردهای مهم دو محصول پرکاربرد یعنی ژئوممبران و ژئوتکستایل را مورد بررسی قرار دادیم و سپس به توضیح راجع‌به تفاوت ژئوممبران و ژئوتکستایل پرداختیم. این دو محصول از نظر نوع مواد اولیه، نفوذپذیری در برابر آب، برنامه‌های کاربردی، خصوصیات فیزیکی و نحوه به‌کارگیری و کاربرد با هم متفاوت هستند.
این دو محصول هم به‌تنهایی و هم به‌صورت ترکیبی در انواع پروژه‌های کشاورزی، پالایشگاهی، ساختمان‌سازی، راهسازی و… استفاده می‌شوند. امیدواریم مطالعه این مقاله باعث افزایش آگاهی شما درباره فرق ژئوممبران با ژئوتکستایل شده باشد. لطفاً نظرات خود را درباره این مطلب برای ما ارسال کنید.
