سواحل از ارزشمندترین و مهم‌ترین مناطق جهان محسوب می‌شوند. این مناطق، زیستگاهی غنی برای ماهی‌ها و حیات وحش و بستری برای فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی بشر فراهم می‌کنند. به دلیل عواملی مانند افزایش جمعیت و افزایش فعالیت‌ها در این مناطق، باید بیشتر از گذشته برای حفاظت از ساحل تلاش کرد. تخریب سواحل ممکن است فرآیندی طبیعی نیز باشد. در این مقاله، شما را با عوامل طبیعی و انسانی تخریب سواحل آشنا خواهیم کرد و به روش‌های حفاظت از این مناطق نیز خواهیم پرداخت.
عوامل طبیعی تخریب سواحل کدامند؟
عوامل مختلفی مانند طوفان، امواج، باران، یخ، بادها، رواناب و از بین رفتن درختان و سایر گیاهان می‌تواند سواحل را تخریب کند. عوامل طبیعی تخریب‌کننده سواحل عبارت‌اند از:
- افزایش انتقال رسوبات به خشکی و خارج از خشکی
- افزایش انتقال شن و ماسه از مناطق ساحلی به درون تنگه‌ها، دره‌ها و زبانه ساحلی
- افزایش انتقال شن و ماسه به علت امواج پرانرژی به دریا: اگر این مواد به اندازه قابل توجهی از ساحل دور شوند، امواج ملایم‌تر ممکن است نتوانند آنها را به ساحل بازگردانند.
- افزایش سطح آب دریا
- فرونشست مناطق ساحلی
- تغییرات آب‌وهوایی
عوامل انسانی تخریب سواحل کدامند؟
عوامل انسانی نیز باعث آسیب‌دیدن و تخریب تخریب سواحل می‌شوند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:
- سازه‌های ساحلی مانند آب‌شکن، بنادر، اسکله‌ها و موج‌شکن‌هایی که از ساحل جدا شده‌اند: سازه‌های ساحلی می‌توانند حرکت رسوبات غیرچسبنده را مختل کنند. به عبارت دیگر، این سازه‌ها می‌توانند مانع انتقال شن و ماسه به سواحل مجاور شوند یا آنها را به سمت بخش‌های عمیق دریا هدایت کنند.
- کاهش انتقال شن و ماسه رودخانه به مناطق ساحلی به علت ایجاد مخازن برای تولید برق و آبیاری با احداث سدهای رودخانه‌ای، افزایش عمق کانال‌های ناوبری و استخراج شن و ماسه رودخانه.
- امواج ناشی از حرکت قایق‌های تندرو
مطالعه بیشتر: روش های تولید ژئوتکستایل
روش های حفاظت از سواحل کدامند؟
تخریب ساحل همیشه به زیستگاه ماهی‌ها و حیات وحش و مکان آرامش‌بخش ما برای ماهی‌گیری، قایقرانی و تفکر در طبیعت آسیب وارد نمی‌کند. اگر تخریب این منطقه می‌تواند روی منابع طبیعی، کیفیت آب و اکوسیستم‌ها تأثیر بگذارد و به خانه‌ها و کسب‌وکارها آسیب وارد کند، باید از یک روش یا ترکیب چندین روش برای حفاظت از سواحل استفاده کرد. روش‌های مختلفی برای محافظت از ساحل وجود دارند که عبارت‌اند از:
ساخت سازه‌هایی در امتداد ساحل یا در دریا
اگر سیلاب‌ها یا امواج می‌توانند به سازه‌های مهم ساحلی مانند بنادر یا اکوسیستم‌ها آسیب وارد کنند، باید سازه‌هایی برای حفاظت از ساحل ساخته شود. به خاطر داشته باشید که خود این سازه‌ها می‌توانند باعث تخریب ساحل شوند؛ بنابراین، باید مطمئن شوید که این روش مناسبتر از روش‌های دیگر است. انواع سازه‌هایی که می‌توانند به حفاظت از سواحل کمک کنند، عبارت‌اند از:
- دیوارهای ساحلی برای جلوگیری از تخریب ناشی از امواج و طوفان‌ها: دیوارهای ساحلی که خشکی را از دریا جدا می‌کنند، به علت اندازه حجیم خود مقاومت بالایی در برابر امواج و طوفان‌ها دارند. دیوارهای حائل ساحلی از جنس‌های مختلفی مانند بتن، سنگ، فلز و چوب ساخته می‌شوند.
- پوشش محافظ: این سازه از سنگ و بتن ساخته می‌شود و از صخره‌ها و تپه‌های ماسه‌ای ساحل یا دیوارهای ساحلی در برابر طوفان‌ها و امواج محافظت می‌کند.
- موج‌شکن: این سازه ممکن است به ساحل متصل باشد، از آن جدا باشد، یا در زیر دریا ساخته شود. موج‌شکن از طریق کاهش تأثیر امواج به حفاظت از ساحل کمک می‌کند.
- آب‌شکن‌ها: این سازه‌ها معمولا به‌صورت ایستاده و گاهی شیب‌دار در مناطق ساحلی ساخته می‌شوند تا موادی که امواج از دریا به ساحل می‌آورند، در آنها رسوب کنند. آب‌شکن‌ها از جنس‌های مختلفی مانند بتن و سنگ ساخته می‌شوند.
- دستک‌ها: از دستک‌ها می‌توان برای هدایت رودخانه و جلوگیری از کاهش عمق کانال استفاده کرد. این نوع سازه‌های چوبی، فولادی یا بتنی معمولا در بخش دهانه رودخانه ساخته می‌شوند.
- خاکریز ساحلی: خاکریز ساحلی در برابر سیلاب‌ها، جزر و مد و طوفان‌ها از ساحل محافظت می‌کند. اگر فرسایش ساحل جلوی خاکریز اتفاق می‌افتاد، باید پوشش محافظ نیز برای افزایش مقاومت خاکریز ساخته شود.
- ژئوسنتتیک: ژئوسنتتیک‌ها یکی از جدیدترین مصالح عمرانی برای ساخت سازه‌های ساحلی و حفاظت از ساحل هستند. ژئوتکستایل‌ها، ژئوممبران‌ها و ژئوتیوب‌ها از انواع این مواد مصنوعی به شمار می‌روند. ژئوتیوب‌ها که با نام دیوارهای شکسته نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند به کاهش سرعت فرسایش ساحل کمک کنند. بهتر است بدانید که بسیاری از کشورها از ژئوتیوب‌ها برای بازسازی سواحل، دفاع از خانه‌ها در برابر فرسایش سواحل و حتی ساخت جزایر جدید استفاده کرده‌اند.
کاشت پوشش گیاهی
به خاطر داشته باشید که نواحی اطراف لوله‌های ژئوتکستایل باید با خاکبرداری و کاشت گیاهان پایدارسازی شود. پوشش گیاهی یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای کنترل فرسایش ساحل و کنترل نشت آب زیرزمینی محسوب می‌شود؛ زیرا، ریشه گیاهان به نگه داشتن خاک و ماسه در جای خود کمک می‌کند. همچنین گیاهان می‌توانند ظاهر ساحل را جذاب‌تر و طبیعی‌تر نشان دهند.
احیا یا تغذیه ساحل
در این روش، شن و ماسه سواحل دیگر به ساحل مستعد فرسایش، ریخته می‌شوند تا از تخریب آن توسط سیلاب‌ها جلوگیری شود. همچنین اگر مناطق ساحلی تخریب شده‌اند، می‌توان از این روش برای بازسازی آنها استفاده کرد. خوب است بدانید که با نصب ژئوتکستایل، تغذیه و بازسازی ساحل آسان‌تر می‌شود.
سازگاری
در روش سازگاری، سازه‌های ساحلی بلندتر می‌شوند و مقاومت آنها در برابر سیلاب‌ها افزایش می‌یابد. پهنه‌بندی سیلاب و پیش‌بینی سیل برای هشدار دادن به ساکنین از دیگر اقدامات سازگاری محسوب می‌شود.
عقب نشینی
گاهی احتمال وقوع سیلاب و تخریب ساختمان‌ها زیاد است یا ساخت سازه‌های ساحلی برای حفاظت از ساحل توجیه اقتصادی ندارد؛ بنابراین، باید ساختمان‌های نزدیک ساحل را برای حفاظت از ساحل و جلوگیری از افزایش فرسایش آن ترک کرد.
مطالعه بیشتر: آب بندی چاله آسانسور با ژئوسنتتیک ها
انتخاب نوع روش محافظت از ساحل به چه مواردی وابسته است؟
اگر سرعت فرسایش ساحل زیاد است، باید از روش‌های مختلفی برای حفاظت از ساحل استفاده کرد. هنگام انتخاب سازه یا روش محافظت از سواحل، حتما عوامل زیر را در نظر بگیرید؛ زیرا، در بسیاری از زمینه‌ها مانند حفاظت از ساحل، اگر تصمیمات مهم بدون بررسی و تحقیق درست گرفته شود، ممکن است تأثیر مخربی در آینده بگذارد.
- علت فرسایش ساحل یا افزایش سیلاب
- ویژگی‌های ساحل مانند نوع خط ساحلی
- نوع کاربری ساحل مانند مسکونی، تجاری، تفریحی و کشاورزی
- هزینه ساخت و نگهداری سازه‌ها برای حفاظت از ساحل
- مقاومت و انعطاف‌پذیری روش‌ها در برابر عوامل طبیعی و انسانی فرسایش ساحل
- سازگاری روش‌ها با محیط زیست
برخی از مهندسان، ساخت دیوارهای بتنی را برای حفاظت از سواحل توصیه می‌کنند؛ ولی، ما به شما پیشنهاد می‌کنیم روش‌های دیگر این مقاله مانند ژئوتکستایل را نیز درنظر بگیرید؛ زیرا، دیوارهای حائل ساحلی گران‌ترین روش محسوب می‌شوند. همچنین ممکن است تخریب شوند و نیاز به تعمیرات گسترده‌ای داشته باشند. علاوه بر این معایب، آنها تأثیر منفی روی محیط زیست می‌گذارند.
کاربرد ژئوتکستایل ها در مهندسی ساحل
لوله‌های ژئوسنتتیک که قوی‌تر از کیسه‌های ماسه هستند، یکی از جدیدترین روش‌ها برای حفاظت از ساحل محسوب می‌شوند. ژئوتکستایل یکی از انواع محصولات ژئوسنتتیک است که صدمه‌ای به محیط زیست نمی‌رساند. همچنین نصب آنها آسان و قیمت آنها مقرون‌به‌صرفه است. کاربردهای ژئوتکستایل‌ها در مهندسی سواحل عبارت‌اند از:
- از خوردگی سازه‌های ساحلی مانند خاکریزها، دیوارهای ساحلی یا سازه‌های غرق در آب جلوگیری می‌کنند.
- می‌توان از آنها در ساخت کیسه‌های آب‌شکن و موج‌شکن استفاده کرد. آنها می‌توانند قدرت امواج را جذب کنند یا قدرت امواج را هنگام برخورد با ساحل کاهش دهند؛ بنابراین، می‌توانند سرعت فرسایش ساحل را به حداقل برسانند.
- از آنها در ساخت سدها، خاکریزها، دیوارهای حائل ساحلی و مخازن استفاده می‌شود. با چیدن لوله‌های ژئوتکستایل روی یکدیگر می‌توان دیواری محکم ساخت که به‌خوبی از خانه‌ها در برابر امواج، طوفان و افزایش سطح آب حفاظت می‌کند.
- با به دام انداختن شن‌ها به کنترل فرسایش ساحلی نیز کمک می‌کنند.
- از آنجایی که دارای انعطاف‌پذیری بالایی هستند، می‌توانند به‌خوبی از سازه‌های خشکی و درون دریا در برابر امواج دریا و طوفان‌ها حفاظت کنند.
- در برابر رسوب‌گذاری نیز از سازه‌ها حفاظت می‌کنند.
- اگر ساحل آلوده و پر از گل‌ولای است، با ژئوسنتتیک‌ها می‌توان یک ساحل مصنوعی با کمترین هزینه ساخت.
- ژئوتکستایل رواناب باران را از کودها و سایر مواد شیمیایی مضر پاکسازی می‌کند.
- احیا یا تغذیه ساحل
- ساخت تپه‌های شنی
- ساخت جزیره مصنوعی
مطالعه بیشتر: کاربرد ژئوممبران ها در صنعت نمک
جمع‌بندی
ژئوتکستایل‌ها و ژئوتیوب‌های ساخته‌شده از آنها یکی از بهترین گزینه‌های موجود برای حفاظت از ساحل، بازسازی ساحل و جلوگیری از فرسایش آن به شمار می‌روند. آنها می‌توانند قدرت جزر و مد را قبل از برخورد به ساحل و صدمه زدن به خانه ها و دیگر سازه‌ها به حداقل برسانند. اکنون که اطلاعات مفیدی درباره روش‌های حفاظت از ساحل و کاربردهای ژئوتکستایل‌ها کسب کرده‌اید، می‌توانید بهترین روش را براساس نیازها و آنچه در بخش انتخاب نوع محافظت از ساحل گفتیم، انتخاب کنید.
بهتر است ترکیبی متعادل از ژئوتیوب‌ها و سایر روش‌ها برای به حداقل رساندن فرسایش ساحل و مشاهده بهترین نتایج استفاده کنید. اگر تصمیم گرفته‌اید از انواع ژئوسنتتیک‌ها مانند ژئوتیوب‌ها برای حفاظت از ساحل استفاده کنید، می‌توانید آنها را از سایت فرنام بسپار خریداری کنید. فرنام بسپار یکی از بهترین تولیدکنندگان ورق‌های ژئوسنتتیک در ایران محسوب می‌شود که همواره در تلاش است رضایت خریداران را با ساخت ورق‌هایی با کیفیت بالا و مقرون‌به‌صرفه به دست آورد.
