هنگامی که فضای افقی محدود اما فضای عمودی فراوانی دارید، گرین وال‌ها یا دیوارهای سبز یک روش محبوب و مؤثر برای بهبود محیط زندگی هستند. دیوارهای سبز، سطوح عمودی هستند که به طور جزئی یا کامل از گیاه پوشیده شده‌اند و می‌توانند در داخل یا خارج از خانه باشند.
اما مدیریت مناسب آب و زهکشی از جمله چالش‌هایی است که در این حوزه مطرح می‌شود. زهکشی دیوار سبز وظیفه جمع‌آوری آب‌های اضافی را که از گرین وال پس از آبیاری خارج می‌شود؛ بر عهده دارد. در این مطلب به بررسی روش‌های مختلف زهکشی دیوار سبز می‌پردازیم. همچنین با نحوه اجرای این سیستم و نقش ژئوسنتتیک‌ها در آن آشنا می‌شوید.
آشنایی با مراحل اجرای دیوار سبز
چه عاشق پوشش گیاهی باشید و چه بخواهید کار خوبی برای محیط اطراف خود انجام دهید، دیوارهای سبز مطمئناً یک گزینه مناسب برای گنجاندن گیاهان در فضای داخلی هستند. مراحل زیر را دنبال کنید تا در کمترین زمان صاحب یکی از آنها شوید:
نوع دیوار سبز
ابتدا نوع دیوار را مشخص کنید. ببینید آیا می‌خواهید از نماهای سبز (Green Facades) استفاده کنید که در آن، دیوارها با گیاهان بالارونده یا آبشاری که می‌توانند مستقیماً روی دیوار کاشته شوند، پوشیده شده‌اند یا از دیوارهای زنده (Living Walls) که از گیاهان مختلف پشتیبانی می‌کنند و می‌توانند پوشش گیاهی بیشتری را در خود نگه دارند؟
انتخاب مکان و محیط رشد
وقتی می‌خواهید گرین وال را در دیوار بیرونی یا داخلی اجرا کنید. اگر در خارج باشد، مطمئن شوید که گیاهان به‌اندازه کافی نور خورشید دریافت کنند و اگر در داخل باشد، می‌توانید از نور مصنوعی هم استفاده کنید. همچنین، گیاهان به یک محیط برای ریشه‌کردن نیاز دارند که روی ساختار قرار می‌گیرد.
سیستم آبیاری
ازآنجایی‌که گیاهان برای بقا و رشد به آب و مواد مغذی نیاز دارند، بیشتر دیوارهای سبز دارای سیستم آبیاری هستند که می‌تواند چرخشی یا مستقیم باشد که در ادامه مبحث به آن خواهیم پرداخت.
انتخاب گیاهان
پس از تصمیم‌گیری در مورد سیستم آبیاری، گیاهان مناسب برای دیوار سبز خود را انتخاب می‌کنید. باید به شرایط نوری، آبی و خاکی موجود در محیط توجه کرده و گیاهانی را انتخاب کنید که با این شرایط سازگاری داشته باشند.
اعمال ساختارهای موردنیاز برای نصب و نگهداری دیوار سبز
این مرحله شامل نصب قاب، زهکشی دیوار سبز، سیستم‌های آبیاری، مخزن آب و هرگونه سازه و تجهیزات دیگری است که برای حمایت از گیاهان و ایجاد محیط مطلوب برای رشد آنها لازم است.
معرفی انواع سیستم های آبیاری دیوار سبز
صرف‌نظر از نوع دیوار سبز، بیشتر آنها یکی از دو نوع سیستم آبیاری، چرخشی و مستقیم را دارند. به‌طورکلی، دیوارهای سبز بزرگ‌تر دارای سیستم آبیاری مستقیم و دیوارهای کوچک‌تر دارای سیستم چرخش هستند.
سیستم های آبیاری چرخشی (Recirculating irrigation systems)
در این سیستم، منبع آب دارای یک مخزن داخلی است که مستقیماً زیر دیوار سبز قرار دارد. آب از مخزن به گیاهان موجود در دیوار پمپ می‌شود. نیروی جاذبه، آب اضافی را به سمت پایین می‌کشد و آب زهکشی در پایین دیوار جمع می‌شود تا به مخزن برگردد. سپس این آب بارهاوبارها استفاده می‌شود.
سیستم های آبیاری مستقیم (Direct irrigation systems)
سیستم آبیاری مستقیم دارای مخزن یا پمپ آب نیست. در عوض، آب مستقیماً از یک منبع آب خارجی (عمدتاً آب شهری) تزریق می‌شود. آب به دیوار سبز هدایت و بین گیاهان توزیع می‌شود. همان‌طور که آب توسط نیروی گرانش به سمت پایین کشیده می‌شود، آب‌های اضافی به زهکشی فاضلاب می‌ریزد.
آبیاری دستی (Manual watering)
در این نوع آبیاری که معمولاً برای دیوارهای سبز خیلی کوچک‌تر انجام می‌شود، می‌توانید با استفاده از یک ظرف آب، دیوار سبز را آبیاری کنید. مزیت آبیاری دستی این است که نیازی به برق و لوله‌کشی نیست.
انواع گیاهان مورد استفاده در اجرای دیوار سبز
انتخاب گیاهان مناسب برای دیوار سبز به عوامل مختلفی مانند نوع دیوار و مصالحی که در ساخت آن به‌کاررفته است، میزان نور دریافتی، میزان رطوبت و دمای محیط بستگی دارد. برخی از انواع گیاهان مناسب برای دیوار سبز عبارت‌اند از:
گیاهان رونده:
- پیچک: یکی از محبوب‌ترین گیاهان برای دیوار سبز
- گیاه هدر: مناسب برای مناطق سردسیر
گیاهان پوششی:
- برگ‌بو: برای دیوار سبز در آشپزخانه
- رزماری و آویشن: برای دیوار سبز در باغچه
گیاهان گل‌دار:
- مینا چمنی
- بنفشه برای دیوار سبز در سایه
- شب بو برای دیوار سبز در شب
بهترین یا گیاهان توصیه شده برای نمای سبز:
- پیچ اناری
- شمشاد پیچ
- پاپیتال
- نیلوفر پیچ
- گل یاس
- شیرخشتی خار آتشین
- یاس جاسمین (ستاره‌ای)
- گل‌پیچ گلیسین
بهترین یا گیاهان توصیه شده برای دیوارها:
- اریگرون
- گیلاردیا (گل‌های پتویی)
- گل هوچرا
- پیچ امین‌الدوله
- رازک
- لابورنوم
- مرزنجوش
- پاکی ساندرا
- شمعدانی
- توت‌فرنگی
- آویشن
- پیچ تلگرافی (وینکا)
تجهیزات مورد استفاده در اجرای گرین وال
در اجرای گرین وال می‌توان از تجهیزات مختلفی استفاده کرد که متداول‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- قاب و سازه‌های حامل برای نصب گیاهان روی دیوار
- سیستم‌های آبیاری (لوله‌ها، پمپ‌ها، فیلترها، شیرهای کنترل آبیاری و سایر تجهیزات مربوط به آبیاری)
- مخزن آب
- انواع خاک‌های مخصوص باغبانی و محیط‌های رشد مختلف
- سیستم‌های حفاظتی برای حفاظت از گیاهان در برابر آفت‌ها، بیماری‌ها و عوامل مخرب دیگر
- منبع نور مصنوعی
- ابزار و تجهیزات مخصوص برای نگهداری، تنظیم و مراقبت از گیاهان و دیوار سبز مانند قیچی، پمپ آب، مواد غذایی و…
زهکشی دیوار سبز یعنی چه؟
زهکشی دیوار سبز به فرایند جمع‌آوری و هدایت آب اضافی از سیستم دیوار سبز به خارج از آن اطلاق می‌شود. این فرایند برای حفظ سلامت گیاهان، جلوگیری از پوسیدگی ریشه‌ها و افزایش طول عمر دیوار سبز ضروری است. با زهکشی مناسب دیوار سبز می‌توانید از سلامت گیاهان، طول عمر دیوار سبز و زیبایی آن اطمینان حاصل کنید.
مزایای زهکشی گرین وال کدامند؟
زهکشی مناسب دیوار سبز مزایای متعددی دارد که به طور خلاصه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مزایای زهکشی برای گیاهان:
- آب اضافی در خاک می‌تواند فضای خالی بین ذرات خاک را اشغال کند و مانع از رسیدن اکسیژن به ریشه گیاهان و در نتیجه منجر به خفگی و پوسیدگی ریشه‌ها شود. زهکشی مناسب از تجمع آب اضافی در خاک جلوگیری می‌کند و به ریشه گیاهان اجازه می‌دهد تا به‌راحتی اکسیژن موردنیاز خود را جذب کنند
- رطوبت بیش از حد محیط کشت می‌تواند منجر به رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها و ایجاد بیماری‌های گیاهی شود. زهکشی مناسب به کاهش رطوبت محیط کشت و جلوگیری از این بیماری‌ها کمک می‌کند
- زهکشی مناسب به تهویه بهتر خاک و جذب مواد مغذی توسط گیاهان کمک می‌کند و در نتیجه باعث افزایش رشد گیاهان می‌شود
مزایای زهکشی برای سازه گرین وال:
- آب اضافی می‌تواند به سازه گرین وال نفوذ کند و باعث پوسیدگی و تخریب آن شود. زهکشی مناسب به جلوگیری از این آسیب‌ها کمک می‌کند
- زهکشی مناسب از تجمع آب اضافی در خاک و سنگین‌شدن گرین وال جلوگیری می‌کند
نحوه اجرای زهکشی دیوار سبز
روش‌های مختلفی برای اجرای زهکشی دیوار سبز وجود دارد که به‌طورکلی به دودسته تقسیم می‌شوند:
۱. زهکشی داخلی
- استفاده از لایه‌های زهکشی: در این روش، لایه‌هایی از مواد زهکشی مانند سنگ‌ریزه، پوکه معدنی یا ژئوتکستایل در پشت پانل‌های دیوار سبز قرار داده می‌شود. این لایه‌ها به جمع‌آوری و هدایت آب اضافی به خارج از سیستم دیوار سبز کمک می‌کنند
- استفاده از لوله‌های زهکشی: در این روش، لوله‌های زهکشی در پشت پانل‌های دیوار سبز نصب می‌شوند. این لوله‌ها آب اضافی را جمع‌آوری کرده و به خارج از سیستم دیوار سبز هدایت می‌کنند
۲. زهکشی خارجی
- ایجاد شیب مناسب: پانل‌های دیوار سبز باید با شیب مناسب نصب شوند تا آب اضافی به‌راحتی به سمت لوله‌ها یا لایه‌های زهکشی هدایت شود
- استفاده از ناودان و لوله‌های جمع‌آوری آب: در این روش، ناودان و لوله‌هایی در پایین دیوار سبز نصب می‌شوند تا آب اضافی جمع‌آوری شده و به خارج از سیستم هدایت شود
زهکشی دیوار سبز با استفاده از محصولات ژئوسنتتیک
ژئوسنتتیک‌ها گروهی از محصولات هستند که از الیاف، تارها و پلیمرها ساخته می‌شوند و کاربردهای گسترده‌ای در مهندسی عمران، کشاورزی و… دارند. زهکشی دیوار سبز یکی از کاربردهای مهم ژئوسنتتیک‌هاست. ژئوسنتتیک‌ها به دلیل ساختار متخلخل خود، به طور مؤثری آب اضافی را از خاک جمع‌آوری و به خارج از سیستم دیوار سبز هدایت می‌کنند. محصولات ژئوسنتتیک مختلفی برای زهکشی دیوار سبز وجود دارد که به‌طورکلی به دودسته ژئوتکستایل و ژئودرین تقسیم می‌شوند.
ژئوتکستایل‌ها پارچه‌های بافته شده یا نبافته از الیاف مصنوعی هستند که به‌عنوان فیلتر و زهکش در دیوار سبز استفاده می‌شوند و از انسداد لوله‌های زهکشی و لایه‌های زهکشی جلوگیری می‌کنند و به حفظ عملکرد زهکشی دیوار سبز در طول زمان کمک می‌کنند.
ژئودرین‌ها صفحات یا پانل‌های سه‌بعدی هستند که از مواد پلیمری مانند پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن ساخته می‌شوند. آنها فضای خالی زیادی برای ذخیره آب اضافی دارند و به زهکشی سریع و مؤثر آب از دیوار سبز کمک می‌کنند.
نکات مهم در زهکشی دیوار سبز
از جمله نکات مهم در زهکشی گرین وال می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- مواد زهکشی باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که به‌راحتی آب را عبور داده و در برابر فشار آب‌وخاک، اشعه UV و مواد شیمیایی مقاوم باشند و مانع از نفوذ آب به دیوار شود. سنگ‌ریزه، پوکه معدنی، ژئوتکستایل و ژئودرین از جمله مواد مناسب برای زهکشی دیوار سبز هستند
- پانل‌های دیوار سبز باید با شیب مناسب (بین ۱ تا ۲ درصد) نصب شوند تا آب اضافی به‌راحتی به سمت لوله‌ها یا لایه‌های زهکشی هدایت شود
- لوله‌های زهکشی باید در نقاط مناسب و به فاصله‌های منظم از هم نصب شوند تا بتوانند آب را به طور یکنواخت جمع‌آوری و هدایت کنند
- استفاده از لایه‌های جداسازی زهکشی روی دیوار سبز می‌تواند از تماس مستقیم خاک با دیوار جلوگیری کند و عمر مفید دیوار را افزایش دهد
- انتخاب گیاهانی که به آب کمی نیاز دارند، به زهکشی بهتر دیوار سبز کمک می‌کند
- بعد از اجرای زهکشی، لازم است که نظارت و نگهداری منظم روی سیستم انجام شود تا مشکلات محتمل مانند خرابی یا انسداد در لوله‌ها به‌سرعت تشخیص داده و رفع شوند
جمع‌بندی
زهکشی دیوار سبز نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت گیاهان، جلوگیری از آلودگی هوا، صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش عمر مفید دیوارهای سبز دارد. با رعایت نکات مهم و استفاده از مواد و تکنولوژی‌های مناسب، می‌توان به ایجاد دیوارهای سبزی پربار و موفق دست پیدا کرد.
