خاکریز سطحی بلندتر از سطح زمین است که به صورت یک مانع فیزیکی در مناطق پر آب، برای کاهش خطر سیل کاربرد دارد. مصالح استفاده شده در پروژه‌های زیربنایی و ساختمانی باید تا حد امکان مستحکم و بادوام باشند. به همین دلیل پیمانکاران، معماران و مهندسان به دنبال بهترین ژئوتکستایل‌های ممکن، برای انجام پروژه‌های خود می‌گردند. در این مقاله قصد داریم به تفصیل توضیح دهیم خاکریز چیست و از مزایا، معایب و نحوه ساخت آن به طور کامل صحبت کنیم؛ همچنین نقش ژئوسنتتیک را در ساخت خاکریزها بیان کنیم؛ لطفا تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
انواع خاکریزها کدامند؟
خاکریزها انواع مختلفی دارند و می‌توانند به صورت طبیعی یا مصنوعی و همچنین موقت و دائمی باشند. در ادامه انواع آن را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد.
خاکریز طبیعی
خاکریز طبیعی معمولاً از جنس مواد خاکی مانند رسوب و گل و لای است که با کنارزدن آب، به شکل ارگانیک تشکیل می‌شود. این خاکریزها معمولاً در کنار نهر‌ها و رودخانه‌های کم‌ارتفاع، یافت می‌شوند.
خاکریز مصنوعی
نوع مصنوعی، معمولاً در مناطقی که مستعد سیل هستند، ساخته می‌شود. آنها را می‌توان با استفاده از موادی مانند چوب، پلاستیک یا فلز ایجاد کرد. همچنین می‌توان از مواد طبیعی مانند سنگ و خاک برای ایجاد برآمدگی و خاکریزهای مصنوعی استفاده کرد. با ساختن خاکریز مصنوعی، امکان ساخت‌وساز و آبادی بیشتری در منطقه به وجود می‌آید.
خاکریز موقت
معمولاً از خاکریزهای موقت به عنوان یک روش موقت برای زمان‌هایی که نوع دائمی شکسته می‌شود، استفاده می‌کنند. از آن جایی که خاکریزهای موقت باید دوام بالایی در برابر فرسایش داشته باشند، می‌توان از یک پوشش گیاهی مناسب برای تقویت آنها استفاده کرد. در واقع با کاشت پوشش گیاهی، زمین و ریشه‌ها برای حفاظت بیشتر خاکریز، به هم وصل می‌شوند. یکی از روش‌های رایج که در نوعِ موقت از آن استفاده می‌شود، کیسه‌های شنی برای جذب بهتر آب است.
خاکریز دائمی
خاکریزهای دائمی، به وسیله آجر، سنگ، سیمان و دیگر مواد سخت برای ایجاد مقاومت در برابر سیلاب ساخته می‌شوند. آنها شباهت زیادی به دیوار دارند و به همین دلیل به فضای بیشتری نیاز دارند. قراردادن نوعِ دائمی برای اختلال در الگو‌های زهکشی، بسیار مهم است.
مطالعه بیشتر : زیر سازی چمن مصنوعی با ژئوتکستایل
مزایای استفاده از خاک ریز کدامند؟
خاکریزها می‌توانند بدون ایجاد تغییرات قابل توجه، از محیط اطراف سازه در مقابل آب‌گرفتگی محافظت کنند. آنها دارای مزایای دیگری نیز هستند که در ادامه به صورت مختصر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- کمک به از بین بردن فشار به وجود آمده از سیلاب که باعث آسیب به خانه یا ساز‌های منطقه می‌شود.
- خطر ناشی از سیلاب را برای سازه‌ها و محتویات آن کاهش می‌دهند.
- فشار‌های مالی، فیزیکی و احساسی ناشی از صدمات سیل را کاهش می‌دهند.
معایب استفاده از خاکریز کدامند؟
توجه داشته باشید که خاکریزها نمی‌توانند حفاظت از مناطق اطراف سازه را برای مقابله با آب‌گرفتگی، بدون ایجاد تغییرات قابل توجه در سازه، برآورده کنند که می‌توان آن را از معایب آنها نام برد. همچنین از دیگر معایب استفاده از خاکریز عبارت‌اند از:
- ممکن است با سیلاب‌های بزرگ یا طولانی مدت از بین بروند.
- گاهی اوقات ممکن است هزینه بلند کردن یا جابجایی سازه، بسته به طول، ارتفاع و در دسترس بودن عوامل دیگر، گران‌تر باشد.
- به تعمیر و نگهداری دوره‌ای نیاز دارند.
- به زهکشی داخلی نیاز دارند.
- بر زهکشی محلی تأثیر می‌گذارند.
- باعث محدودشدن دسترسی به ساختار سازه‌ها می‌شوند.
- نیاز به تخلیه در زمان سیلاب را برطرف نمی‌کنند.
- به زمینی با مساحت زیاد، برای ساخت نیاز دارند.
- برای بسته‌شدن آنها ممکن است به هشدار یا مداخله انسانی نیاز باشد.
مطالعه بیشتر: حوضچه تبخیر چیست و چه کاربردی دارد؟
نحوه ساخت خاکریز جهت مقابله با سیلاب
افرادی که در مناطق دلتا زندگی می‌کنند، ممکن است برای محافظت از خانه‌های خود در مقابل افزایش آب‌های سطحی، اقدام به ساخت خاکریز کنند. با این حال، ساخت آن مسأله‌ای فراتر از کشیدن زمین برای ایجاد سدی در مقابله با خطر‌های افزایش آب است. افراد باید در هنگام ساخت، یک طرح و ایده اولیه داشته باشند. در ادامه مراحل ساخت خاکریز را برای مقابله با سیلاب به طور مختصر توضیح داده‌ایم.
- جمع آوری مواد مورد نیاز: اولین گام، جمع‌آوری مواد مورد نیاز است. برای این کار به ابزار‌هایی مانند دستکش، بیل، ورقه‌های پلاستیکی، چرخ دستی و کیسه شن نیاز دارید. شما باید قبل از سیلاب، مواد اولیه خود را جمع‌آوری کنید تا بتوانید قبل از اینکه آب وارد خانه شما شود، ساخت خاکریز را شروع کنید. حتماً قبل از انجام کار از آماده بودن کیسه‌های شنی اطمینان حاصل کنید.
- شناسایی و آماده کردن منطقه: در گام بعدی باید منطقه‌ای که قصد دارید در آنجا خاکریز بسازید، شناسایی کنید و قبل از چیدن کیسه‌های شنی، محیط را از زباله‌ها پاکسازی و سطح زمین آن منطقه را صاف کنید. محل ساخت، به عواملی چون زمین، ملک و توپوگرافی منطقه بستگی دارد. خاکریز باید مقداری از خانه شما فاصله داشته باشد تا در صورت نیاز به اصطلاح، فضای کافی برای آن وجود داشته باشد. در صورت داشتن زمان کافی، بهتر است که زمین مورد استفاده از پوشش گیاهی پاک شود؛ زیرا باعث نشت آب در آن جا می‌شود.
- حفر کردن سنگر: کیسه‌های شنی نباید روی زمین قرار گیرند، بهتر است که برای این کار یک سنگر با عمق دو فوت حفر شود. سپس سنگر را با خاک رس پر کرده و از آن به عنوان پایه برای جلوگیری از تراوشات، استفاده کنید. شما می‌توانید با ایجاد یک دیوار به وسیله فروبردن تخته چوب، از نفوذ آب‌های زیرزمینی جلوگیری کنید.
- خاک ریز خود را بسازید: برای ساخت خاکریز می‌توان از کیسه‌های شن، خاک رس و … استفاده کرد. برای انجام این کار، کیسه‌های شنی را به همان روشی که برای ساخت دیوار استفاده کردید، از انتها به سمت دیگر خاکریز بچینید. اطمینان حاصل کنید که در هنگام چیدن کیسه‌های بعدی، فضای خالی کیسه‌های قبلی به طور کامل پوشیده شود. با انجام این کار، سازه قوی‌تر خواهید داشت. قبل از اضافه کردن کیسه‌های شنی برای ردیف‌های بالا، دقت کنید که بالای هر ردیف باید به طور کامل صاف شود.
مطالعه بیشتر: کاربرد ژئوتکستایل در مهندسی ساحل
نقش ژئوسنتتیک ها در ساخت خاک ریز‌ها چیست؟
ژئوتکستایل یک عنصر مهم و کلیدی برای ساخت خاکریزها هستند. آنها علاوه بر تقویت و امکان ساخت خاکریزهای مقاوم‌تر، باعث کاهش هزینه‌های ساخت‌وساز می‌شوند. همچنین به صورت ابتکاری به تعمیر و بازیابی فوری خاکریزهای آسیب‌دیده نیز کمک می‌کنند. در واقع یک پارچه مصنوعی برای کمک به زهکشی خاک، کنترل فرسایش و بهبود خصوصیات خاک در انجام پروژه‌های ساختمانی هستند.
بیشتر تولید‌کنندگان برای به وجود آوردن ژئوتکستایل، معمولاً پلیمر‌ها را می‌بافند. جنس این پلیمر‌ها معمولاً از نوع پلی پروپلین یا پلی‌استر است. برای ساخت ژئوتکستایل می‌توان از روش بافندگی، مکانیکی یا حتی شیمیایی استفاده کرد. برای اجرای طرح‌های مختلف حفاظت برای مقابله با سیلاب، ژئوتکستایل‌ها اغلب عملکرد زهکشی، پایداری فیلتر و جدا‌سازی خاک را فراهم می‌کنند. در واقع آنها با جلوگیری از گرفتگی لوله‌ها و محافظت از آنها، باعث حفظ یکپارچگی سازه‌ها در برابر سیل می‌شوند.
برای دشت‌های سیلابی و خاکریزهای خاکی، مواد کنترل فرسایش باعث امنیت ریشه‌ها می‌شوند و در هنگام بارش‌های شدید به حفظ خاک، کمک می‌کنند. ماتریس لابیرنت و تشک سه بعدی کنترل فرسایش می‌توانند از شستشو و لغزش خاک جلوگیری کنند و باعث تسریع رشد پوشش‌های گیاهی شوند.
همچنین تشک تقویت‌کننده، باعث جلوگیری از فرسایش خاک در اثر باران‌های شدید می‌شود. از ژئوسنتتیک‌های تقویت‌کننده نیز می‌توان برای این کار استفاده کرد. ساخت خاکریز با محصولات ژئوسنتتیک به این صورت است که در شیب‌های تند یا در شرایط نامساعد خاک، می‌توان از آن برای اطمینان از پایداری بیشتر شیب‌ها استفاده کرد.
سخن پایانی
از آن جایی که خاکریزها با ایجاد موانع از وقوع سیلاب جلوگیری می‌کنند، به همین دلیل نحوه نگهداری صحیح از آنها امری حیاتی و ضروری است. نگهداری این سیستم‌ها مستلزم بررسی و نظارت بر هر نوع آسیب ساختاری است. این امر در مناطقی که بلایای طبیعی مثل زلزله و سیلاب در آن جا رایج‌تر است، بیشتر اهمیت دارد. همچنین توجه به نوع منطقه و نوع کاربرد مد نظر، برای حفاظت از خاکریز نیز اهمیت خاصی دارد. به طور مثال خاکریزی که برای حفاظت از پوشش گیاهی ساخته می‌شود با نوعی که برای حفاظت از املاک تازه‌ساخت، مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت است.
