استخر پلیمری به نوعی مخزن آب گفته میشود که به جای مصالح سنتی مانند بتن یا آجر، از مواد پلیمری (معمولاً ورقهای پلاستیکی خاص) برای آببندی بدنه و کف آن استفاده میشود. این استخرها در حوزههای گوناگون مانند کشاورزی، پرورش آبزیان، صنعت و حتی کاربردهای تفریحی مورد استفاده قرار میگیرند. مهمترین تفاوت استخر پلیمری با استخر سنتی (یا بتنی) در جنس و روش ساخت آنها است: استخر سنتی از سازههای سنگین بتنی یا آجری تشکیل میشود، در حالی که استخر پلیمری با یک لایه عایق ورق ژئوممبران (لایهی پلیمری ضدآب) آببندی میگردد. این تفاوت ساختاری موجب شده است که استخرهای پلیمری بسیار سریعتر و ارزانتر اجرا شوند و انعطافپذیری بیشتری در محل نصب و ابعاد داشته باشند. در ادامه، به طور جامع به معرفی انواع استخر پلیمری، کاربردها، مزایا و معایب هر کدام و قیمت آنها میپردازیم.
استخر پلیمری چیست؟ (تعریف و کاربردها)
استخر پلیمری، مخزنی حفاظتشده برای ذخیره و نگهداری آب است که دیوارهها و کف آن با لایههای پلیمری ضدآب (ورقهای ژئوممبران از جنس پلیاتیلن) پوشانده میشود. این لایههای پلیمری کاملاً نفوذناپذیر بوده و جلوی نشت آب به خاک اطراف را میگیرند. به همین دلیل، در سالهای اخیر با تشدید مشکل کمآبی و نیاز به ذخیرهسازی آب، استخرهای پلیمری به یک راهکار مدرن و کارآمد تبدیل شدهاند. از این استخرها برای ذخیره آب کشاورزی، پرورش ماهی و آبزیان، حوضچههای صنعتی و تبخیری و حتی استخرهای زینتی استفاده میشود که در بخشهای بعدی به تفکیک کاربردهای آن اشاره خواهیم کرد.
کاربردهای استخر پلیمری
استخرهای پلیمری به دلیل ویژگیهای خاص خود، در صنایع و بخشهای مختلفی به کار میروند. در زیر مهمترین موارد کاربرد استخر پلیمری را مشاهده میکنید:
- ذخیره آب کشاورزی: جهت ذخیرهسازی آب، آبیاری در مزارع و باغات، بهویژه در مناطق کمآب (جایگزین استخرهای سنتی خاکی که پرت آب زیادی دارند).
شکل ۱ : حوضچه ذخیره آب کشاورزی با ورقهای ژئوممبران– احداث شده توسط شرکت فرنامبسپار (استان آذربایجان شرقی)
- پرورش ماهی و آبزیان: ایجاد استخرهای پرورش ماهی، میگو و سایر آبزیان. ورق پلیمری از نشت آب جلوگیری کرده و محیط قابل کنترلی برای پرورش فراهم میکند.
شکل۲ : ساخت استخر پرورش آبزیان با ورقهای ژئوممبران – احداث شده توسط شرکت فرنامبسپار (استان بوشهر)
- حوضچههای
تبخیر صنعتی: در نیروگاهها، معادن و صنایع برای تبخیر آب
یا پسابها از حوضچههای پلیمری استفاده میشود که در برابر مواد شیمیایی
مقاوم هستند.
شکل۳: ایجاد حوضچه تبخیر در نیروگاهها با ورقهای ژئوممبران – احداث شده توسط شرکت فرنامبسپار (استان اردبیل)
- لندفیلها، تصفیهخانهها و پسابها: به عنوان لندفیلها (مدفن
زباله)، لاگونها یا حوضچههای تصفیه آب و فاضلاب، زیرا لایه ژئوممبران جلوی
نفوذ آلایندهها به خاک را میگیرد.
شکل۴: ایجاد لندفیل با ورقهای ژئوممبران – احداث شده توسط شرکت فرنامبسپار (استان تبریز)
- حفاظت از خاک و آبهای زیرزمینی: جلوگیری از نفوذ آب آلوده به سفرههای زیرزمینی یا بالعکس، با ایجاد لاینر پلیمری در مخازن دفن زباله، مخازن سوخت و غیره.
شکل۵ : حفاظت از آبهای زیرزمینی در پروژههای معدن با استفاده از ورقهای ژئوممبران
- استخرهای
زینتی و تفریحی: در برخی پارکها و دریاچههای مصنوعی ، برای
آببندی مخازن از ورقهای پلیمری استفاده میشود تا ضمن حفظ زیبایی، از نشت
آب جلوگیری شود.
شکل۶ : احداث دریاچه مصنوعی با ورقهای ژئوممبران – احداث شده توسط شرکت فرنامبسپار (استان قزوین)
همانطور که مشاهده میکنید، استخر پلیمری یک راهکار چندمنظوره است که در هر جایی نیاز به
یک مخزن آب مطمئن و سریعالاحداث باشد، میتواند به کار رود. شرکت ما در تمامی این
حوزهها فعال است و متناسب با نیاز کشاورزان، صنعتگران یا مدیران پروژه، خدمات
طراحی و اجرای استخرهای پلیمری را ارائه میدهد.
انواع استخر پلیمری
استخرهای پلیمری را میتوان بر اساس نحوه ساخت، جنس لایهها و شکل ظاهری به دستههای مختلفی تقسیمبندی کرد:
- از نظر موقعیت نصب: استخر پلیمری را میتوان داخل زمین (گود)، روی زمین (سطحی یا با دیواره پیشساخته) یا نیمهمدفون (ترکیبی) احداث کرد. در نوع داخل زمین، گودال در خاک حفر و با ورق پلیمری عایق میشود. در نوع روی زمین، ممکن است از مخازن پیشساخته یا دیوارههای تقویتشده استفاده شود و لایه ژئوممبران داخل آن قرار گیرد. انتخاب هر کدام بسته به شرایط زمین و نیاز پروژه انجام میشود.
- از نظر جنس لایه عایق:رایجترین متریال برای لاینر استخر پلیمری، ورقهای ژئوممبران از جنس پلیاتیلن سنگین (HDPE) هستند. گاهی نیز از پلیاتیلن سبک (LLDPE) نیز استفاده میشود. هر ماده خصوصیات خود را دارد؛ مثلاً ورق HDPE بسیار مقاوم و بادوام است. انتخاب جنس مناسب به بودجه و کاربرد استخر بستگی دارد.
برای مشاهده محصولات ما رو این لینک کلیک کنید
- استخرهای پیشساخته (Prefabricated): این استخرها به صورت آماده از جنس پلیمر یا فایبرگلاس تولید میشوند و در محل پروژه نصب میگردند. ابعاد مشخصی دارند و برای مصارف کوچک (مثلاً ویلاها یا حیاطها) مناسباند. نصب آنها سریع است ولی از نظر اندازه محدودیت دارند.
- تنوع در شکل و رنگ:از نظر شکل، استخر پلیمری محدودیتی ندارد و میتواند مستطیلی، دایرهای، بیضی یا هر شکل دیگری مطابق نیاز محل باشد. به لحاظ رنگ نیز، ورقهای پلیمری معمولاً به رنگ مشکی عرضه میشوند (به دلیل داشتن کربن سیاه برای مقاومت UV)، اما ورقهای رنگی (آبی، سبز و غیره) هم وجود دارند که برای تطبیق با محیط یا زیبایی بیشتر استفاده میشوند. البته رنگهای روشنتر ممکن است دوام UV کمتری نسبت به ورق مشکی داشته باشند، بنابراین باید در کاربرد مناسب به کار روند.
به طور کلی، انواع استخر پلیمری بسیار متنوعاند و میتوانند با توجه به شرایط پروژه سفارشیسازی شوند. متخصصان ما با بررسی نیاز شما، مناسبترین نوع (از نظر جنس ورق، روش اجرا و غیره) را پیشنهاد میکنند تا بهترین کارایی و ماندگاری حاصل شود
مقایسه استخر پلیمری با استخر سنتی (بتنی)
برای انتخاب بین استخر پلیمری و استخر سنتی (معمولاً بتنی یا آجری با پوشش سیمانی)، شناخت مزایا و معایب هر کدام ضروری است. در گذشته بیشتر استخرهای ذخیره آب به صورت حوضچههای بتنی یا سنگی ساخته میشد که ضمن صرف زمان زیاد، هزینه بالایی نیز در بر داشتند. امروزه با ورود ورقهای ژئوممبران و تکنولوژیهای پلیمری، بسیاری از این مخازن به سمت روشهای جدید رفتهاند. در ادامه، مزایا و معایب استخر پلیمری و مزایا و معایب استخر سنتی را به طور جداگانه بررسی میکنیم تا تفاوتهای آنها به خوبی مشخص شود.
مزایا و معایب استخر پلیمری
مزایای استخر پلیمری:
- سرعت اجرای بالا: نصب و راهاندازی استخر پلیمری بسیار سریعتر از نوع بتنی است. معمولاً طی چند روز قابل بهرهبرداری است، در حالی که ساخت استخر بتنی چند هفته زمان میبرد.
- هزینه کمتر: هزینهی تمامشده ساخت استخر با ورق ژئوممبران به طور متوسط حدود ۳۰٪ تا ۴۰٪ پایینتر از ساخت استخر بتنی هماندازه است. صرفهجویی در مصالح و نیروی کار، این روش را اقتصادی میکند.
- عایقبندی ۱۰۰٪ ضد نشت: ورقهای پلیمری ژئوممبران کاملاً نفوذناپذیر هستند و جلوی هدررفت آب را میگیرند. در استخرهای کشاورزی این مزیت از هدررفتن آب بسیار جلوگیری میکند و بهرهوری را بالا میبرد.
- عمر مفید طولانی:ورقهای پلیمری باکیفیت در برابر نور آفتاب (اشعه UV) و شرایط محیطی مقاوماند و عمر آنها دههها برآورد میشود. به طور معمول طول عمر یک استخر پلیمری با ورقهای نمایان (یعنی بر روی ورق ژئوممبران پوشش دیگری نباشد) را حدود ۲۰ سال و برای ورقهای پوشانده شده با محافظ ( به عنوان مثال پوشش با یک لایه ژئوتکستایل و بتن) را تا ۱۰۰ سال تخمین میزنند. حتی برخی ورقها با افزودنیهای خاص تا ۷۰ سال و بیشتر هم دوام میآورند.
- انعطافپذیری در ابعاد و موقعیت: بر خلاف سازههای بتنی، استخر پلیمری محدودیت فیزیکی زیادی ندارد. میتوان آن را در هر ابعاد (کوچک یا بسیار بزرگ) و در هر مکانی اجرا کرد.
- مقاوم در برابر طیف دمایی و شیمیایی: ورقهای ژئوممبران باکیفیت در بازه دمایی وسیعی (از حدود ۴۰° – تا ۷۰°+ درجه سانتیگراد) خواص خود را حفظ میکنند. همچنین در برابر بسیاری از مواد شیمیایی خورنده مقاوماند و آب یا خاک محتوی مواد شیمیایی (مثل پسابها) تأثیر چندانی بر آنها ندارد. این ویژگی برای استخرهای صنعتی و فاضلابی اهمیت زیادی دارد.
- مقاومت کششی و الاستیسیته: مواد پلیمری خاصیت ارتجاعی دارند (ورقهای ژئوممبران قابلیت افزایش طول تا ۷ برابر طول اولیه خود را دارند.)؛ در نتیجه در برابر جابجاییهای زمین یا نشست خاک منعطف بوده و دچار ترک و گسیختگی نمیشوند.
معایب استخر پلیمری:
- حساسیت به اشیاء تیز: بزرگترین نقطهضعف لایههای پلیمری، آسیبپذیری در برابر اجسام برنده و تیز است. اگر بستر زیر ورق به خوبی تمیز و آماده نشود، سنگها یا ریشههای تیز میتوانند باعث پارگی ورق شوند. البته با استفاده از ژئوتکستایل به عنوان لایه محافظ زیر و روی ورق ژئوممبران، این مشکل برطرف خواهد شد.
- لزوم بستر سازی مناسب: هرچند ساخت استخر پلیمری نسبت به بتن سرعت بالایی دارد، اما زیرسازی و تسطیح بستر همچنان مرحلهای مهم و زمانبر است. باید کف استخر کاملاً هموار و عاری از هرگونه ناهمواری یا سنگ باشد و در شیب دیوارهها نیز تراکم کافی ایجاد شود. این کار ممکن است زمانبر باشد، اما در واقع برای هر نوع استخر (چه پلیمری و چه بتنی) ضروری است.
- عدم زیبایی ظاهری (در برخی کاربردها): ظاهر مشکیرنگ ورق ژئوممبران ممکن است به زیبایی استخرهای تفریحی و ویلایی نباشد. اما میتوان با اجرای یک لایه ژئوتکستایل و بتن بر روی ورقهای ژئوممبران و با اجرای المانهای معماری، شکلی منحصر به فرد به آن داد.
- قابل اشتعال بودن ورقها: مواد پلیمری اغلب اشتعالپذیر هستند. اگرچه در حالت عادی این ورقها در تماس با شعله قرار نمیگیرند، اما هنگام انبار یا حملونقل باید دقت کرد که از منابع حرارتی و جرقه دور نگه داشته شوند. برای کاهش خطر اشتعال، میتوان با اجرای یک لایه ژئوتکستایل و سپس اعمال یک لایه بتن روی ورقهای پلیمری، ایمنی را بهطور قابلتوجهی افزایش داد. این روش بهویژه در مراحل نصب و بهره برداری میتواند از اشتعال مصالح جلوگیری کند. با این حال، نگهداری رولهای اضافی ورقهای پلیمری همچنان نیازمند رعایت نکات ایمنی و دور نگه داشتن آنها از منابع حرارتی است.
- محدودیت در تجهیزات نصبشده: روی دیوارههای نرم پلیمری نمیتوان به راحتی تجهیزاتی مانند چراغ استخری، نردبان ثابت و غیره نصب کرد مگر آنکه از روشهای مخصوص (مانند اتصال از پشت لایه عایق و پیشبینی فریم) استفاده شود. در استخرهای ذخیره آب معمولاً نیازی به این موارد نیست، اما برای استخرهای تزئینی یک نقطه ضعف محسوب میشود.
با وجود این معایب، تجربه نشان داده که با اجرای صحیح و استفاده از ورقهای باکیفیت، استخر پلیمری کاملاً مطمئن و کم هزینهتر است. ضمن اینکه تعمیر پارگیهای احتمالی آن بهسرعت از طریق جوش پلاستیک یا چسبهای مخصوص قابل انجام است و هزینه زیادی در بر ندارد. تیم تخصصی ما نیز با خدمات پشتیبانی و تعمیر، در صورت بروز مشکل آماده همکاری است. برای آشنایی کامل با مراحل ساخت، نصب و نگهداری صحیح استخر پلیمری، میتوانید راهنمای جامع مراحل ساخت و نگهداری استخر پلیمری را مطالعه کنید.
در یک دید کلی، قیمت استخر پلیمری نسبت به استخر سنتی به شکل محسوسی کمتر است، اما برای اعلام دقیق عدد باید شرایط را سنجید. ما به مشتریان توصیه میکنیم به جای تمرکز صرف بر قیمت، به کیفیت متریال و اجرای عایق توجه ویژه داشته باشند. چرا که اختلاف قیمت جزئی امروز، در برابر دوام سالهای بیشتر و جلوگیری از نشت آب بسیار ناچیز خواهد بود.
شما میتوانید برای دریافت مشاوره و برآورد هزینه دقیق پروژه خود، با کارشناسان ما تماس بگیرید. پس از بررسی مختصر شرایط (ابعاد استخر، نوع کاربرد، محل پروژه)، قیمت تخمینی همراه با پیشنهاد فنی مناسب در اختیار شما قرار خواهد گرفت تا با دید باز تصمیمگیری کنید. هدف ما ارائه بهترین کیفیت با مناسبترین هزینه است تا خاطری آسوده از سرمایهگذاری خود در ساخت استخر پلیمری داشته باشید.
قیمت استخر پلیمری و عوامل موثر بر آن
هزینه ساخت یک استخر پلیمری به عوامل متعددی وابسته است و برای برآورد قیمت باید این عوامل را در نظر گرفت. در این بخش، به مهمترین فاکتورهای موثر بر قیمت استخر پلیمری اشاره میکنیم:
- نوع و جنس ورق پلیمری: ورقهای ژئوممبران انواع مختلفی دارند؛ به عنوان مثال قیمت ورق HDPE یا LLDPE یکسان نیست. حتی در یک جنس مشخص، برند تولیدکننده و کیفیت محصول روی قیمت اثر میگذارد. ورقهای دارای استانداردهای بینالمللی )مثل استاندارد GM13 برای ورقهای پلیاتیلنی( ممکن است گرانتر باشند اما دوام بیشتری نیز دارند. همچنین ورقهای وارداتی نسبت به ورقهای تولید داخل قیمت بالاتری دارند.
- ضخامت ورق ژئوممبران: ورقها در ضخامتهای گوناگون از حدود ۱ میلیمتر تا ۳ میلیمتر موجودند. هرچه ورق ضخیمتر باشد مواد اولیه بیشتری دارد و گرانتر است. انتخاب ضخامت مناسب بر اساس نوع کاربرد انجام میشود (مثلاً برای استخر کشاورزی کمعمق ۱ میلیمتر کافی است ولی برای مخازن صنعتی عمیق ۲ میلیمتر توصیه میشود). طبیعتاً ضخامتهای بیشتر هزینه را افزایش میدهد.
- مساحت و ابعاد استخر: این عامل بدیهیترین فاکتور است؛ هرچه ابعاد استخر بزرگتر باشد، متراژ ورق مصرفی بیشتر و هزینه بالاتر خواهد بود. استخرهای خیلی عمیق نیز به دلیل نیاز به ورق اضافه جهت پوشش دیوارههای بلندتر، هزینهشان بیشتر میشود. به طور کلی قیمت استخر پلیمری به ازای هر مترمربع عایق محاسبه میشود و سپس هزینههای جانبی افزوده میگردد.
- کیفیت بستر سازی و لوازم جانبی: اگر محل پروژه سنگلاخی یا ناهموار باشد و نیاز به خاکبرداری اضافه یا زیرسازی خاص (مثلاً لایهریزی ماسه یا بتن مگر) داشته باشد، هزینه بالا میرود. همچنین استفاده از ژئوتکستایل به عنوان لایه محافظ، هزینه مختصری به همراه دارد (اما به شدت توصیه میشود چون از خسارات آینده جلوگیری میکند). لوازم جانبی مانند عبور لوله، دریچهها، شیرآلات، پمپها و … نیز هر کدام قیمت خود را دارند که در برآورد کلی منظور میشود.
- هزینه نصب و اجرا: اجرا حتماً باید توسط تیم مجرب انجام شود. هزینه نیروی کار نصب ورق، جوشکاری درزها و آببندی جزء هزینههای پروژه است. البته سرعت اجرای استخر پلیمری بالا است و در مجموع هزینه اجرایی آن کمتر از ساخت و آببندی استخر بتنی خواهد بود. شرکتهایی که تجهیزات پیشرفتهتر و تیم ماهرتری دارند ممکن است دستمزد بالاتری مطالبه کنند، اما در عوض کار با کیفیتتری تحویل میدهند. انتخاب پیمانکار ارزان گاهی به قیمت افت کیفیت و خسارتهای بعدی تمام میشود.
- طرح و ویژگیهای خاص: در مواردی کارفرما درخواستهای ویژهای دارد که میتواند قیمت را تغییر دهد. مثلاً اگر استخر شکل پیچیدهای داشته باشد یا با زوایای زیاد ، نیاز به جوشکاری بیشتر میشود، پرت ورق و زمان نصب افزایش یافته و هزینه بالاتر میرود. یا اگر نیاز به رنگ خاصی از ورق باشد ، قیمت آن ممکن است متفاوت باشد. همچنین هرگونه سازه تکمیلی (مثل حصارکشی دور استخر، سقف و پوشش روی استخر، سکوی دسترسی و …) هزینه جداگانه خواهد داشت که البته جزء هزینههای خود استخر پلیمری به حساب نمیآید.
شما میتوانید برای دریافت مشاوره و برآورد هزینه دقیق پروژه خود، با کارشناسان ما تماس بگیرید. پس از بررسی مختصر شرایط (ابعاد استخر، نوع کاربرد، محل پروژه)، قیمت تخمینی همراه با پیشنهاد فنی مناسب در اختیار شما قرار خواهد گرفت تا با دید باز تصمیمگیری کنید. هدف ما ارائه بهترین کیفیت با مناسبترین هزینه است تا خاطری آسوده از سرمایهگذاری خود در ساخت استخر پلیمری داشته باشید.
جمع بندی
استخر پلیمری با استفاده از ورقهای ژئوممبران، راهکاری مدرن، سریع و اقتصادی برای ذخیرهسازی آب در کشاورزی، پرورش آبزیان، صنایع و پروژههای عمرانی است. این استخرها علاوه بر کاهش هزینهها، عایقبندی صددرصد، عمر طولانی، مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی و انعطافپذیری در ابعاد و شکل دارند. هرچند نیاز به بسترسازی دقیق و رعایت اصول نصب وجود دارد، اما در مقایسه با استخرهای بتنی، استخر پلیمری هزینه کمتر، سرعت اجرای بالاتر و کارایی بیشتری دارد.
شرکت فرنامبسپار با تولید ورقهای ژئوممبران استاندارد و تیم اجرایی متخصص، آماده ارائه خدمات تامین انواع ورقهای ژئوممبران، طراحی، اجرا و پشتیبانی استخرهای پلیمری در سراسر کشور است. برای دریافت مشاوره و برآورد هزینه پروژه خود، همین امروز با کارشناسان ما تماس بگیرید.
مراجع
GRI-GM13. (2021). Test Methods, Properties, and Frequencies for High Density Polyethylene (HDPE) Geomembranes. In. Folsom, Pennsylvania, USA: Geosynthetic Research Institute (GRI).
ICOLD. (2010). Geomembrane Sealing Systems for Dams–Design Principles and Review of Experience. In: ICOLD Paris, France.
Koerner, R. M. (2012). Designing with geosynthetics-Vol. 2 (Vol. 1). Xlibris Corporation.
