ساخت و نگهداری استخر پلیمری: نکات حیاتی که نباید نادیده بگیرید

استخرهای پلیمری به دلیل سرعت اجرا، هزینه کمتر و دوام بالا، به یکی از رایج‌ترین روش‌های ذخیره و مدیریت آب در کشاورزی و صنعت تبدیل شده‌اند. با این حال، ساخت یک استخر پلیمری استاندارد نیازمند رعایت مراحل فنی مشخصی است که از طراحی و خاک‌برداری شروع می‌شود و با نصب ورق ژئوممبران و آبگیری به پایان می‌رسد. علاوه بر این، توجه به نکات تعمیر و نگهداری می‌تواند عمر مفید استخر را افزایش داده و از هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. در این مطلب، ابتدا مراحل ساخت استخر پلیمری را به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم و سپس مهم‌ترین نکات نگهداری و تعمیر آن را مرور خواهیم کرد.

مراحل ساخت استخر پلیمری

اجرای یک استخر پلیمری شامل مراحل تخصصی است که باید با دقت توسط افراد مجرب انجام شود. برای درک بهتر این مراحل، مطالعه استخر پلیمری چیست و چه تفاوتی با استخرهای سنتی دارد می‌تواند مفید باشد. در ادامه، مهم‌ترین مراحل ساخت و نصب استخر پلیمری را به ترتیب مرور می‌کنیم:

1. طراحی و آماده‌سازی طرح: ابتدا کارشناسان با توجه به نیاز مشتری و شرایط محل، ابعاد و شکل استخر را طراحی می‌کنند. بررسی نوع خاک، نقشه‌برداری و تعیین محل دقیق احداث بسیار مهم است تا استخر در بهترین موقعیت با کمترین خاک‌برداری ساخته شود. در این مرحله همچنین نوع ورق پلیمری (جنس و ضخامت) و نیاز یا عدم نیاز به لایه محافظ ژئوتکستایل مشخص می‌‌شود.
2. خاک‌برداری (گودبرداری): پس از نهایی شدن طراحی، عملیات خاک‌برداری طبق پلان انجام می‌شود. حفر گود باید با شیب مناسب دیواره‌ها صورت گیرد تا هم ایستایی خاک حفظ شود و هم ورق پلیمری به خوبی در محل قرار گیرد. معمولاً شیب دیواره‌ها را حدود ۱:۱ (۴۵ درجه) در نظر می‌گیرند. کف استخر نیز اندکی شیب‌دار ساخته می‌شود تا تخلیه آب (در صورت نیاز) راحت‌تر باشد.
3. تسطیح و آماده‌سازی بستر: کف و دیواره‌های گود باید کاملاً تمیز و صاف شوند. تمامی سنگ‌ها، ریشه‌ها و اشیاء تیز از سطح جمع‌آوری می‌شوند. سپس خاک کف را کاملاً کوبیده و متراکم می‌کنند تا نشست نکند. گاهی برای تسطیح بهتر، لایه نازکی ماسه نرم روی کف پهن می‌کنند. در صورت وجود سنگ‌های ریز فراوان که برداشتن همه آن‌ها ممکن نباشد، یک لایه ژئوتکستایل به عنوان محافظ ژئوممبران بر روی بستر پهن می‌شود تا از سوراخ‌شدن احتمالی ورق پلیمری جلوگیری کند.

 

شکل۱ : بستر آماده‌شده و مناسب برای نصب ورق‌های ژئوممبران

 

4. حفر ترانشه دور استخر: یک شیار یا ترانشه به عمق حدود ۵۰ سانتی‌متر اطراف محیط بالای استخر کنده می‌شود (با فاصله کمی از لبه گود). این ترانشه برای محکم کردن لبه‌های ورق ژئوممبران در خاک کاربرد دارد؛ به طوری که پس از قرارگیری ورق در داخل آن، روی ورق با خاک پر شده و مهار می‌شود.

 

شکل۲ : حفر ترانشه دور استخر جهت مهار ورق‌های ژئوممبران

 

5. نصب تجهیزات جانبی (در صورت نیاز):اگر استخر نیاز به تجهیزات خاصی داشته باشد، در این مرحله نصب می‌شود. برای استخرهای ذخیره آب کشاورزی معمولاً تنها یک لوله ورودی آب و یک خروجی (یا پمپ) نصب می‌گردد. اما اگر سیستم پمپاژ، فیلتر تصفیه، شناور تخلیه سرریز یا هر وسیله دیگری مدنظر باشد باید قبل از آبگیری تعبیه شود. در استخرهای پرورش ماهی ممکن است سیستم‌های اکسیژن‌ رسان نیز اضافه شود. بهتر است لوله‌ها و اتصالات از جنس پلی‌اتیلن انتخاب شوند، چون هم سازگاری شیمیایی بالایی دارند و هم روی ورق ژئوممبران بهتر قرار می‌گیرند و هم در برابر خوردگی و ترک‌خوردگی مقاوم‌ترند .
6. نصب ورق‌های پلیمری (ژئوممبران):  پس از اجرای ژئوتکستایل بر روی بستر ،رول‌های ورق ژئوممبران به محل آورده شده و روی گودال پهن می‌شوند. بسته به ابعاد استخر، ممکن است چندین رول ورق نیاز باشد که باید با هم جوشکاری شوند تا یک لایه یکپارچه حاصل شود. جوش ورق‌ها توسط دستگاه‌های مخصوص (جوش اکسترودر یا اتوهای حرارتی) انجام می‌گیرد و درزها کاملاً آب‌بند می‌شوند. ورق باید قدری بزرگ‌تر از ابعاد کف و دیواره‌ها بریده شود تا حاشیه آن در ترانشه اطراف استخر قرار گیرد. پس از پهن کردن ورق در داخل گود، لبه‌های اضافی را داخل ترانشه از قبل آماده‌شده ثابت می‌کنند و روی آن خاک می‌ریزند تا سر جای خود کاملاً محکم شود. اکنون کف و دیواره‌های استخر کاملاً با لایه پلیمری پوشش داده شده و آب‌بندی استخر تأمین گردیده است. یکی از مراحل بسیار مهم پس از نصب، تست جوش‌ها است. چرا که حتی کوچک‌ترین ضعف در درزهای جوش می‌تواند منجر به نشت آب و کاهش عمر استخر شود. معمول‌ترین روش‌ها شامل تست خلا (Vacuum Test) و تست هوای فشرده (Air Pressure Test) است که توسط دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شوند. این تست‌ها تضمین می‌کنند تمام درزها به‌طور کامل آب‌بند بوده و استخر بدون نشتی آماده بهره‌برداری است.

 

شکل۳ : اجرای ژئوتکستایل و ورق‌های ژئوممبران – اجرا شده توسط شرکت فرنام بسپار

 

7. آبگیری و تست نهایی: آخرین مرحله، پر کردن استخر با آب است. توصیه می‌شود آبگیری طی ۲ تا ۳ مرحله انجام شود؛ یعنی اولا استخر مثلاً تا یک‌سوم حجم پر شود و مدتی صبر کنیم تا ورق کاملاً در جای خود مستقر گردد، سپس دو-سوم و در نهایت پر شدن کامل. این روش مانع جابجایی ناگهانی یا کشیدگی بیش از حد ورق می‌شود. پس از پر شدن استخر، درزهای جوش و نقاط ورودی خروجی از نظر نشت احتمالی بازبینی می‌شوند. هرگونه مشکل کوچک باید سریعاً رفع شود (مثلاً اگر نشتی در جوش وجود دارد با وصله پلیمری ترمیم گردد). در نهایت استخر آماده بهره‌برداری خواهد بود.

 

شکل۴ : تکمیل استخر و آبگیری آن

 

با طی کردن این مراحل، یک استخر پلیمری استاندارد ساخته می‌شود که سال‌ها وظیفه خود را به خوبی انجام خواهد داد. توجه داشته باشید که تمامی مراحل فوق نیازمند دقت و دانش فنی است. مجموعه ما با تیم متخصص خود، تمامی این گام‌ها را به صورت یک پکیج کامل از طراحی تا اجرا برای شما انجام می‌دهد تا دغدغه‌ای بابت کیفیت کار نداشته باشید.

نکات تعمیر و نگهداری استخر پلیمری

استخرهای پلیمری اگرچه نیاز به نگهداری کمتر و ساده‌تری نسبت به استخرهای بتنی دارند، اما رعایت چند نکته می‌تواند عمر مفید آن‌ها را بیشتر کرده و مشکلات احتمالی را کاهش دهد:

• بازرسی دوره‌ای ورق و اتصالات: به صورت دوره‌ای (مثلاً هر فصل) کف و دیواره‌های استخر پلیمری را بازدید کنید. وجود هر گونه سوراخ، پارگی یا ساییدگی روی ورق ژئوممبران باید جدی گرفته شود. اگر آب استخر بی‌دلیل کم می‌شود، احتمال نشتی را بررسی نمایید. نقاط اتصال ورق‌ها (درزهای جوش) و محل‌های عبور لوله‌ها را نیز کنترل کنید که شل نشده باشند. در صورت مشاهده مشکل، سریعاً نسبت به تعمیر اقدام کنید.
• تعمیر پارگی‌ها و آسیب‌ها: مزیت استخر پلیمری این است که در صورت پارگی یا سوراخ‌شدن موضعی، به راحتی می‌توان آن را ترمیم کرد. برای سوراخ‌های کوچک می‌توان از وصله‌های آماده ژئوممبران استفاده کرد. برای پارگی‌ها یا درز‌های جداشده، از دستگاه جوش حرارتی دستی استفاده کرده و قسمت آسیب‌دیده را مجدداً جوش می‌دهند. توصیه می‌شود تعمیرات را به متخصص بسپارید تا آب‌بندی ۱۰۰٪ برقرار شود. تیم تعمیر و نگهداری ما آماده ارائه این خدمات با استفاده از ابزار استاندارد است.
• پاکسازی جلبک و رسوبات: اگر آب استخر برای مدت طولانی راکد بماند، به‌ویژه در فصل تابستان، ممکن است لایه‌هایی از جلبک روی دیواره‌ها و کف آن رشد کند. این مشکل در هر دو نوع استخر بتنی و پلیمری مشاهده می‌شود. با این حال، تمیز کردن جلبک در استخرهای پلیمری به دلیل سطح صاف و غیرمتخلخل آن‌ها آسان‌تر است و معمولاً با استفاده از برس نرم به‌راحتی انجام می‌شود. در مقابل، در استخرهای بتنی، جلبک‌ها می‌توانند در خلل و فرج‌ها و درزهای سطح نفوذ کنند، که پاکسازی آن‌ها را دشوارتر و زمان‌برتر می‌کند. توجه داشته باشید که از ابزارهای تیز برای خراشیدن جلبک‌ها استفاده نکنید، زیرا ممکن است به سطح استخر، به‌ویژه در استخرهای پلیمری، آسیب برسد.
• جلوگیری از برخورد اجسام تیز و سنگین: هرگز به دیواره یا کف استخر با اجسام تیز ضربه نزنید. هنگام نصب پمپ شناور ، مطمئن شوید که هیچ لبه برنده‌ای در تماس با ورق نیست. اگر حیوانات بزرگ به استخر دسترسی دارند، مراقب باشید که به لاینر صدمه نزند (می‌توان دور استخر فنس‌کشی کرد). همچنین هنگام تمیزکاری یا لجن‌برداری کف استخر، از ابزار مناسب (مثل پارو پلاستیکی یا مکنده) استفاده شود تا خطر پارگی ورق کاهش یابد.
• مشاوره با متخصصان: اگر در نحوه نگهداری دچار تردید هستید یا تغییری در شرایط بهره‌برداری می‌دهید (مثلاً تبدیل استخر کشاورزی به استخر پرورش ماهی)، حتماً با متخصصان این حوزه مشورت کنید. ما خوشحال می‌شویم در زمینه ارتقا یا تعمیر استخرهای پلیمری راهنمای شما باشیم.

با رعایت موارد فوق، استخر پلیمری شما سالیان سال بدون مشکل جدی کار خواهد کرد. مراقبت دوره‌ای کوچک جلوی هزینه‌های بزرگ را می‌گیرد و بهره‌برداری مطمئن‌تری را فراهم می‌کند. برای آشنایی بیشتر با عواملی که باعث تخریب ژئوممبران می‌شوند و همچنین راهکارهای افزایش طول عمر آن‌ها، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی دلایل تخریب و عوامل افزایش عمر ژئوممبران‌ها را مطالعه کنید.

قیمت استخر پلیمری و عوامل تاثیرگذار بر آن

برآورد هزینه اجرای یک استخر پلیمری به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان یک قیمت ثابت برای همه پروژه‌ها اعلام کرد. برای اینکه دید بهتری داشته باشید، مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده هزینه‌ها را در ادامه مرور می‌کنیم:

• جنس و نوع ورق عایق: رایج‌ترین متریال برای این استخرها، ورق‌های ژئوممبرانی هستند که بسته به نوعشان (HDPE یا LLDPE) و برند تولیدکننده، قیمت متفاوتی دارند. ورق‌هایی که دارای استانداردهای جهانی مثل GM13 باشند معمولاً گران‌ترند، اما دوام بیشتری هم دارند. به طور کلی، محصولات وارداتی هم نسبت به نمونه‌های تولید داخل هزینه بیشتری خواهند داشت.
• ضخامت ورق ژئوممبران: این ورق‌ها معمولاً بین ۱ تا ۳ میلی‌متر ضخامت دارند. هرچه ضخامت بالاتر باشد، میزان مواد اولیه بیشتر و به‌تبع آن قیمت نیز افزایش پیدا می‌کند. انتخاب ضخامت مناسب باید بر اساس کاربرد انجام شود؛ مثلاً استخر کم‌عمق کشاورزی با ورق ۱ میلی‌متر جواب می‌دهد، ولی در پروژه‌های صنعتی و مخازن عمیق، ورق ۲ میلی‌متر یا بیشتر توصیه می‌شود.
• ابعاد و ظرفیت استخر: هرچه استخر بزرگ‌تر و عمیق‌تر باشد، متراژ ورق مصرفی و میزان کار بیشتر می‌شود. معمولاً قیمت نهایی بر اساس مترمربع محاسبه شده و سپس هزینه‌های جانبی روی آن اضافه می‌شود.
• وضعیت زمین و آماده‌سازی بستر: اگر محل احداث شرایط خاصی مثل سنگلاخی بودن، ناهمواری یا نیاز به خاک‌برداری اضافه داشته باشد، هزینه‌های بستر سازی بیشتر خواهد شد. استفاده از لایه ژئوتکستایل نیز هزینه‌ای به پروژه اضافه می‌کند، اما در عوض از آسیب‌دیدگی و خسارت‌های آینده جلوگیری می‌کند.
• دستمزد نصب و اجرا: نصب ورق‌ها، جوشکاری درزها و آب‌بندی نهایی باید توسط تیم مجرب انجام شود. هرچه تجربه و تجهیزات پیمانکار حرفه‌ای‌تر باشد، هزینه ممکن است بالاتر باشد، اما کیفیت اجرای کار نیز مطمئن‌تر خواهد بود. در مقابل، انتخاب پیمانکار ارزان‌قیمت می‌تواند منجر به مشکلات جدی و پرهزینه در آینده شود.
• طرح و جزئیات سفارشی: شکل خاص استخر (دایره‌ای، چندضلعی یا با زوایای پیچیده) یا درخواست‌های ویژه مثل رنگ متفاوت ورق، سازه‌های تکمیلی، سقف یا حصار دور استخر، همگی می‌توانند بر هزینه نهایی تاثیر بگذارند.

 

---

برای مشاهده محصولات ما روی این لینک کلیک کنید.

---

 

در مجموع، استخر پلیمری به طور متوسط هزینه‌ای کمتر از استخرهای بتنی دارد، اما کیفیت ورق و نحوه اجرای آن نقش مهمی در طول عمر و عملکرد استخر ایفا می‌کند. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم فقط به عدد نهایی قیمت توجه نکنید و بیشتر روی انتخاب متریال استاندارد و تیم اجرایی متخصص تمرکز داشته باشید.

برای اطلاع از قیمت دقیق پروژه خود، کافیست ابعاد استخر، نوع کاربرد و شرایط زمین را در اختیار کارشناسان ما قرار دهید. پس از بررسی، برآورد هزینه همراه با بهترین راهکار فنی در اختیار شما قرار خواهد گرفت تا بتوانید با اطمینان تصمیم بگیرید.

جمع بندی

استخرهای پلیمری به دلیل هزینه کمتر، سرعت اجرای بالا و دوام طولانی، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ذخیره و مدیریت آب در کشاورزی و صنعت محسوب می‌شوند. اما ساخت یک استخر استاندارد نیازمند طی مراحل فنی از طراحی و خاک‌برداری تا نصب دقیق ورق ژئوممبران و آبگیری است. همچنین با رعایت چند نکته ساده در نگهداری، می‌توان عمر مفید استخر را به‌طور چشمگیری افزایش داد و از هزینه‌های تعمیرات سنگین جلوگیری کرد.

اگر به دنبال ساخت یا تعمیر استخر پلیمری هستید، کارشناسان ما آماده‌اند تا با بررسی شرایط پروژه، بهترین مشاوره فنی و برآورد هزینه دقیق را در اختیار شما قرار دهند. هدف ما ارائه راهکارهایی است که علاوه بر کیفیت بالا، از نظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه باشند.

مراجع

[۱].https://farnambaspar.com.  دلایل تخریب و عوامل افزایش عمر ژئوممبران‌ها ۲۰۲۵, شرکت فرنام بسپار.

[۲].Koerner RMaK, G. R. The Intimate Contact Issue of Field Placed Geomembranes with Respect to Wave (or Wrinkle) Management. Geosynthetic Institute: Geosynthetic Institute.  Contract No.: GSI White Paper No. 27

[3].ASTM_D4437. Standard Practice for Non-Destructive Testing of Geosynthetics. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[4].GRI_GM13. Standard Guide for Geomembrane Seam Evaluation. Folsom, PA, USA: Geosynthetic Research Institute;

[5]._D5641 A. Standard Practice for Geomembrane Seam Evaluation by Vacuum Chamber. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[6].ASTM_D5820. Title Standard Practice for Pressurized Air Channel Evaluation of Seamed Geomembranes. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[7].ASTM-D7177. Standard Test Method for Evaluation of Polypropylene (PP) Fabricated Geomembrane Seams Using Air Channel Test. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[8].ASTM_D6365. Standard Practice for the Nondestructive Testing of Geomembrane Seams Using the Spark Test. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[9].ASTM_D6392. Standard Test Methods for Determining the Integrity of Non-Reinforced Geomembrane Seams Produced Using Thermo-Fusion Methods. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[10].GRI-GM14. GRI-GM14: Standard Guide for Selecting Procedures for Seaming Geomembranes. Folsom, PA: Geosynthetic Research Institute; 2015

[11].ASTM_D6497. Standard Guide for Mechanical Attachment of Geomembrane to Penetrations or Structures. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[12].ASTM_C920. Standard Specification for Elastomeric Joint Sealants. West Conshohocken, PA: ASTM International;

[13].ISO_4637. Rubber, Vulcanized or Thermoplastic — Determination of Durability of Sealants. Geneva, Switzerland: International Organization for Standardization;

[14].ASTM_D2564. Standard Specification for Solvent Cements for Poly(Vinyl Chloride) (PVC) Plastic Piping Systems. West Conshohocken, PA: ASTM International;